बाजारात अनेक प्रकारची पुठ्ठय़ांची खोकी उपलब्ध असतात. किराणा दुकानात बिस्किटांचे खोके मिळतात. तर कधी आपल्या/ मित्राच्या घरी किंवा इलेक्ट्रॉनिक दुकानात फ्रिज, टीव्ही, वॉिशग मशीन, प्रिंटर्स यांची मोठमोठी खोकी उपलब्ध होतात. अर्थात या खोक्याच्या जाडीवर त्यांचा टिकाऊपणा अवलंबून असतो, पण या खोक्यांना पातळ प्लॅस्टिकचे आवरण आतून दिल्यास या खोक्याचे आयुष्यमान वाढते. प्लॅस्टिकचे आवरण दिल्यास किंवा प्लॅस्टिक कोटेड असलेल्या खोक्यामधून पाण्याचा निचरा होण्यासाठी तळाशी भोकं पाडावेत किंवा आतील पाणी बाहेर निघून जाण्यासाठी प्लॅस्टिक नळाचे आऊटलेट द्यावे. प्लॅस्टिक कापडाचे आवरण दिलेली खोकी ही वर्ष-दीड वर्षे तरी टिकतात. वरील पसरट भाग अधिक मिळाल्यामुळे त्यात विविध पालेभाज्या लावता येतात. मोठय़ा, रुंद खोक्यामध्ये फळझाडे चांगली तग धरतात. अर्थात त्यांना कालातंराने स्थलांतरित करणे गरजेचे होते. ही खोकी ऊन व पाण्यामुळे मलूल होतात. या मलूल झालेल्या कागदाचे छान खत तयार होते. गांडुळेही हे छान आवडीने खातात. पावसाळ्यात ही खोकी आडोशाला ठेवावीत म्हणजे त्याखाली गांडुळे निवास करतात. थर्माकॉलचीही खोकी ही फुलेझाडे लावण्यासाठी योग्य आहेत. त्यात शक्यतो भाजीपाला लागवड करू नये. या खोक्यातून मोठय़ा प्रमाणात रसायने बाहेर टाकली जातात. एरवी ही खोकी हलकी व बराच काळ टिकणारी असतात. खोक्यांप्रमाणेच सुपारीच्या झाडांची पानेही झाडे लागवडीसाठी उपयुक्त ठरतात. सुपारीच्या झाडाची पाने खालच्या भागाला रुंद व दणकट असल्याने त्यांच्यापासून सध्या बाजारात इकोफ्रेंडली ताटे, वाटय़ा, ट्रे तयार केले जातात. या पानांचा खालचा भाग सुपाएवढय़ा असतो. या पानांना छान चारही बाजूने वाक देऊन बांधून घेतल्यास त्याला छान घमेल्याएवढा आकार येतो. त्यात आपण हवा तो भाजीपाला लावू शकतो. त्याची लांबी-रुंदी व खोली जास्त मिळाल्यास त्यात वेलवर्गीय भाज्याही लावता येतात. ही पाने दिसायला अगदी स्वच्छ असतात. शिवाय ऊन, पाऊस, पाण्याच्या संपर्कातही छान तग धरतात. या पानांचे एकाखाली एक असे अस्तर देऊन त्यावर विटांचे वाफे केल्यास प्लॅस्टिकसारखाही वापर करता येतो. त्याला छान चौकोनी आकारात कापून त्याचे पाच इंच खोलीचे छान परसट ट्रेसुद्धा तयार करता येतात. संदीप चव्हाण -sandeepkchavan79@gmail.com
