सेकंड होमची सजावट करताना त्यात जिवंतपणा जाणवला पाहिजे. घराचा आकार व त्याला अनुकूल अशी रचना, त्याचबरोबर मोकळी जागा, विविध सोयीसुविधा पुरवण्याकडे लक्ष देणे, इनडोअर व आउटडोअर रूम्सची रचना, त्यांचे दरवाजे, त्यांच्यातील सुबकता, आउटडोअर डायनिंग एरिया, स्वयंपाकघर अशा बाबी ध्यानात घेऊन बहुउद्देशीय अशी ही मोठी जागा असायला हवी.
हॉलिडे होम, व्हॅकेशन होम आणि सेकंड होम अशा वेगवेगळ्या संकल्पना सध्या भारतातील गृहनिर्माण क्षेत्रात झपाटय़ाने रूढ होत आहेत. शहरातील दाट लोकवस्ती व दगदगीचे जीवन यांना पर्याय म्हणून हॉलिडे होम्सचा पर्याय हा आपल्या प्रियजनांसमवेत आपला अमूल्य वेळ व्यतीत करण्यासाठी पुढे आला आहे. त्यामुळेच आता सेकंड होम्सचा पर्याय हा सर्वत्र आपली वीकएण्ड किंवा सुट्टीची मजा घालवण्यासाठी तसेच मनाला शांती मिळावी आणि नव्या ऊर्जेसह किंवा जोमाने पुढच्या कामाला लागता यावे, यासाठी अनेक जण स्वीकारत आहेत. पहिले घर हे आपल्या दैनंदिन कामकाजासाठी व कौटुंबिक गरजा म्हणून असते, तर सेकंड होम हे आपल्या आठवडय़ाच्या सुट्टीतील गरज म्हणून किंवा घरातील अपेक्षित आरामदायी जीवनाचा अनुभव घेण्यासाठी असते.
सेकंड होम हे अर्थातच शांत, आरामदायी, तसेच सर्व सोयीसुविधांनी सुसज्ज असावे. जागेच्या ठिकाणाबरोबरच या घराची अंतर्गत व बाह्य़ रचनादेखील आकर्षक असावी. त्यामुळे प्रफुल्लता तसेच मनाचा ताजेपणा कायम राहील, याची काळजी यात घेतली जावी. आपली शांतता, खासगी आयुष्यातील संकल्पना, आनंद मिळावा, मानसिक सुख मिळावे अशा पद्धतीने त्या घराची रचना व नियोजन असावे. त्यामुळेच सेकंड होमच्या निर्मितीबाबत काही आव्हानं वेगवेगळ्या मार्गानी आली आहेत.
अंतर्गत रचनेत रंगसंगतीचे महत्त्व विशेष आहे. त्यामुळे व्यक्तीचे अंतर्मन व बाह्य मन प्रतिबिंबित झाले पाहिजे. त्यामुळे आपल्या खासगी आयुष्याची जीवनशैली त्यातून संतुलितरीत्या प्रगट झाली पाहिजे. त्याचबरोबर ही रचना टिकाऊ  तसेच परवडणारी असावी. या ठिकाणी येणाऱ्या पाहुण्यांनादेखील ती रुजली गेली पाहिजे. जर हे घर समुद्रकिनारी किंवा वन्य क्षेत्रात असेल तर त्या दृष्टीने अंतर्गत रचनेचा व सजावटीचा विचार केला गेला असावा.
घरातील सर्व साहित्य हे लक्झरी बाजारातील असले तरी त्यातील नैसर्गिकपणा हा ठळकपणे दिसला पाहिजे. लाकडी साहित्यातील रचना तसेच डिझाइन हे उत्तमरीत्या ग्राहकांची विचारसरणी ध्यानात घेऊन केली गेली पाहिजे. झपाटय़ाने गृहनिर्माण करण्याच्या प्रक्रियेत या बाबींकडे विशेष लक्ष दिले गेले पाहिजे. आठवडय़ातून एकदा राहण्यासाठी येणारी ही मंडळी असून त्यांच्या मानसिकतेचा विचार झाला पाहिजे.
सर्वात महत्त्वाची बाब म्हणजे, या रचनेत जिवंतपणा जाणवला पाहिजे. घराचा आकार व त्याला अनुकूल अशी रचना, त्याचबरोबर मोकळी जागा, विविध सोयीसुविधा व ज्या बाबी पहिल्या घरात त्यांना मिळाल्या नाहीत, त्या पुरवण्याकडे लक्ष देणे, इनडोअर व आउटडोअर रूम्सची रचना, त्यांचे दरवाजे, त्यांच्यातील सुबकता, आउटडोअर डायनिंग एरिया, स्वयंपाकघर अशा बाबी ध्यानात घेऊन बहुउद्देशीय अशी ही मोठी जागा असायला हवी. उपलब्ध आकारानुसार त्यात संतुलित वैविध्यपूर्णता आली पाहिजे.
हॉलिडे होम हे आपल्याला सजावटीच्या पर्यायांसाठीचा एक  उत्तम मार्गच मिळालेला असतो. एक प्रचंड पलंग, नाजूक मातीची भांडी किंवा स्वतंत्र स्वयंपाकघर अशा बाबीदेखील अशा सजावटीत अनावश्यक ठरू शकतात, असे बदल समजून घेतले पाहिजेत.
घराची सजावट अशी हवी की- कमीत कमी फर्निचर व ते साफ करणे किंवा त्याची देखभाल करणे सोपे असावे. त्याचबरोबर ते दीर्घकाळ टिकणारे आणि इतरत्र हलवण्यासाठीही सोयीचे असावे. घर ज्या भागात आहे तेथील वातावरणाशी ते सुसंगत राहिले पाहिजे. त्याचप्रमाणे त्याची रचना किंवा डिझाइन असावी. उदाहरणार्थ-  समुद्रकिनारी घर असेल तर फर्निचर हे वजनाने हलके तसेच त्याची चमकणारी छटा असावी. त्याचबरोबर त्या ठिकाणी रंगसंगतींचाही आकर्षक वापर करावा.
आरोग्याला कुठल्याही प्रकारचा त्रास होणार नाही, याच्याकडेही सजावट करताना लक्ष दिले गेले पाहिजे. इमारतीच्या किंवा घराच्या बांधकामातील साहित्य, सजावटीतील सामग्री या बाबी आठवडय़ातील शनिवार किंवा रविवार या ठिकाणी येणाऱ्यांना त्रासदायक ठरणार नाही, याच्याकडे वास्तुशास्त्रज्ञ आणि डिझायनर यांनी लक्ष दिले पाहिजे.
वाळूतून किंवा खारट पाण्यातून आल्यानंतर आपले पाय किंवा बूट ओले असतील तर फ्लोरिंगवर थोडा टणकपणा असावा. त्यांची सफाई व देखभाल करणे हेदेखील सोपे आणि सोयीचे असावे. त्यामुळे वेगवेगळ्या स्वरूपात उपलब्ध असलेल्या रचनेतील योग्य फ्लोरिंग तयार केले पाहिजे. त्यांना अपघात प्रतिरोधक असेही म्हणता येईल. व्यावहारिक व वास्तववादी दृष्टिकोनातून त्यांची निर्मिती झाली पाहिजे. कारपेट तसेच मऊ  लाकूड यांचाही योग्य तो उपयोग करून घेतला पाहिजे.
समुद्र असो किंवा तलाव, डोंगर असो किंवा रस्त्यांलगतचे घर त्या ठिकाणी भरपूर हवा मिळेल, तसेच ती खेळती राहील अशा प्रकारच्या मोठय़ा खिडक्या बनवल्या गेल्या पाहिजेत. त्यातून बाहेरचे निसर्गसौंदर्यदेखील दिसायला हवे. त्यासाठी फायबर ग्लास विंडो हा एक चांगला पर्याय आहे. त्यामुळे त्या बंद असल्या तरी बाहेरील वातावरणाचादेखील आपल्याला अंदाज येतो. त्यामुळे आपल्याला परवडतील इथपर्यंत चांगल्या प्रतीच्या या फायबर ग्लासच्या काचा असाव्यात.
सेकंड होमच्या सजावटीत इतरही अनेक पर्याय उपलब्ध असून, त्यात कौशल्य दाखवण्याची मोठी संधी आहे. कमी उंचीचे सोफे, कमी आकाराचा शोभिवंत असा कँडल स्टॅण्ड असलेले डायनिंग टेबल, ओसरी किंवा बाल्कनीत रॉकिंग चेअर, संस्मरणीय अथवा आठवणीतील चित्रं यांचाही त्यात अंतर्भाव असावा.
जर घरातील सदस्यांची किंवा पाहुण्यांची या ठिकाणी संख्या वाढली तर त्यांना अनुकूल ठरेल अशा पद्धतीने घरातील सामानांची रचना असावी. आपले डायनिंग बदलता येईल तसेच मोठी जागा व्यापली जाईल, त्यासाठी अत्यंत सुलभतेने हे बदल होऊ  शकतील या विचारातून ही रचना तयार करण्यात यावी. अनेक सेकंड होम्समध्ये बाहेरच्या बाजूस खूप मोकळी जागा असते. त्यामुळे आतील भाग कमी आकाराचा असतो. अशा वेळी बाहेरची जागादेखील योग्य प्रकारे उपयोगात आणता येईल याचा विचार केला पाहिजे. कुठल्याही प्रकारे तोडफोड न करता घराची रचना बदलता येईल, असे त्याचे स्वरूप असावे.
लँडस्केप आर्किटेक्चर हादेखील २०१५ च्या जीवनशैलीचा एक अविभाज्य घटक बनला आहे. आपली आजची जीवनशैली अनुभवताना अनेक सोयी-सुविधांबरोबरच त्यांच्या बाबतीतदेखील आपण विशेष लक्ष देऊ  लागलो आहोत. निसर्ग आणि त्याची कल्पकता अनुभवण्यासाठी प्रत्यक्षात त्याच्याजवळ जाता येत नसले तरी त्याला आपल्याजवळ आणण्याची ही एक गरज झाली आहे. अशा लँडस्केपच्या नवनवीन परिभाषा प्रत्यक्षात उदयास येत आहेत. त्याचे तंत्र, आवश्यक असलेली रोपं,  हिरवी छतं, हिरव्या भिंती, पोडियम गार्डन्स, जैविक भिंती, हायड्रोपोनिक्स, लँड ब्रिजेस असे नवे शब्द आता लँडस्केपच्या डिक्शनरीत दिसू लागलेत. या ठिकाणी लँडस्केपला मर्यादा असल्यामुळे त्यांच्या निर्मितीच्या वेळी विशेष लक्ष दिले गेले पाहिजे. आपल्या देशात आजच्या काळात ही लँडस्केप आर्किटेक्चरची परिभाषा रुळू लागली असून प्रतिबिंबित होताना आढळते.
सेकंड होम ही आजच्या शहरातील कुटुंबाची एक आवश्यक असलेली बाब अथवा गरज बनली आहे, असा एकंदरीत आढावा घेताना ध्यानात येते. उत्तम रचना, मोकळा श्वास घेता येईल अशी जागा, नैसर्गिक वातावरणात राहण्याचा अनुभव देणारे लँडस्केप, स्थळ व वातावरण यांना साजेल असे घरपण, पाण्याचे प्रवाह, लहान तळी, बर्फ, धुक्यांचा मेळ अशा बाबीदेखील विचारात घेतल्या पाहिजेत. त्यामुळे सेकंड होम्सच्या निर्मितीपासून त्यांच्या अंतर्गत सजावटीपर्यंत वेगवेगळ्या टप्प्यांवर वास्तुशास्त्रज्ञांना आव्हानं आहेत. ती योग्य प्रकारे हाताळली तर कमीत कमी खर्च आणि वेळ साधून प्रभावी, अद्वितीय आणि आकर्षक असे सेकंड होम्स निश्चितपणे ग्राहकांना किंवा त्याच्या वापरकर्त्यांला मिळू शकेल.
सुधीर थोरात –आर्किटेक्ट