, ‘‘तुला फक्त ‘चहा गाळणे’ माहीत दिसतंय! हातपाय गाळणे म्हणजे घाबरणे. भाषेत शब्द, क्रियापद यांना खूप वेगवेगळे अर्थ असू शकतात
वाक्प्रचार हा विषय शालेय पातळीवर अभ्यासक्रमात असल्यामुळे वरवर पाहता सोपा वाटतो; म्हणून खरे तर त्याविषयी वर्षभर लिहिणे, हे एक आव्हान…
वेगवेगळय़ा प्रसंगी काम संपून निरोप घ्यायची वेळ कधीतरी येते. त्यासाठी भाषेत त्या त्या प्रसंगाला अनुसरून वेगवेगळे वाक्प्रचार रूढ आहेत.
जाहीर कार्यक्रमात कानी पडणाऱ्या ‘चार शब्द बोलणे’, या वाक्प्रचारात ‘चार’ या शब्दाचा अर्थ काटेकोरपणे घ्यायचा नसतो.
आदिम काळापासून लोकमानसात सभोवतालाविषयी- त्यातील गूढतेमुळे- काही दृढमूल समजुती होत्या. राक्षस, देव, पिशाच्च यांच्याविषयी काही धारणा होत्या.
अनुभवांमुळे परिपक्वता येणे. उदा. आजोबा म्हणतात, ‘माझं ऐका जरा पोरांनो! उगाच काळय़ाचे पांढरे झालेले नाहीत.’
मराठीमध्ये संस्कृतमधून आलेले काही न्याय हे वाक्प्रचार म्हणून रूढ झाले आहेत. येथे ‘न्याय’ याचा अर्थ ‘दृष्टांत’ किंवा समर्पक उदाहरणातून सुचवलेला…
काल हे जगण्याचे एक महत्त्वाचे परिमाण आहे. जीवनव्यवहारातील कालविषयक संवेदन वाक्प्रचारांतूनदेखील व्यक्त होते.
स्थळ आणि काळ हे दोन संदर्भ जीवनाशी निगडित असतात. त्यापैकी वाक्प्रचारातील प्रादेशिक संदर्भ या लेखात जाणून घेऊ.
पौगंडावस्थेतील मस्ती दर्शवणारा वाक्प्रचार म्हणजे ‘शिंग फुटणे’. वासरे वयात आली की त्यांना शिंगे फुटतात
रामायण, महाभारत, तसेच पुराणे हे प्राचीन ग्रंथ भारतीय संस्कृतीचा अविभाज्य घटक आहेत. त्यांचा संदर्भ असलेले काही वाक्प्रचार आजही आपल्या जगण्याचा…
‘शेत खाल्लं लोधडीनं अन् मार खाल्ला गधडीनं’ हा अहिराणी बोलीतील अनुप्रासयुक्त वाक्प्रचार आहे.
