श्रीनिवास बाळकृष्णन मोठ्ठे कितीही वैतागत, रागावत असले तरी कार्टून म्हणजे आपला जीव की प्राण! आपल्या आई-बाबांना माहीतच नाही, की काही कार्टून्स ही त्यांच्या आई-बाबांच्या, त्यांच्याही आई-बाबांपेक्षा जुनी आहेत. ‘काटूर्नगाथा’ या सदरात अशाच जगभरातल्या कार्टून्सशी ओळख करून घेणार आहोत. यात आपलं कार्टून कसं तयार झालं हे तर पाहणारच आहोत, पण ती काढायची कशी हेदेखील कधीकधी शिकणार आहोत. मित्रांनो, हे मोठ्ठे आपल्याला कार्टून पाहून देत नसले तरी कार्टून विश्वापासून आपल्याला कोणी तोडू शकत नाही. चला तर मग, आजचं कार्टून पाहुयात ! फंटास्मागोरी (Fantasmagorie) हे जगातील सर्वात जुने (अ‍ॅनिमेशन) कार्टून मानले जाते. पूर्वी संगणक नव्हते म्हणून सर्वच (कार्टून) चित्रे ही हातानेच काढली जायची आणि अ‍ॅनिमेशन (चलचित्र) म्हणजे तुम्हाला माहीतच आहे, की अनेक चित्रे वेगात सरकवली की हलती होतात. इथं प्रत्येक चित्र हाताने काढत ही पहिली छोटी कार्टून फिल्म बनलीये. आता जरी आपल्याला मोठय़ा आकाराच्या कार्टून मालिका आवडतात तरी १९०८ वर्षी अशी दीडेक मिनिटांची कार्टून फिल्म बनणं हीदेखील क्रांतीच होती. त्याआधी १९०६ ला डोळे, ओठ, हलविणारे मख्खं चेहऱ्याचं अनिमेशन झालं खरं, पण ते पाहून तुम्हाला अजिबात हसूबिसू आलं नसतं. ही फिल्म फ्रेंच कार्टूनिस्ट एमिले कोहल (emile cohl) यांनी तयार केली होती. याचे समस्त बच्चे कंपनीवर खूप उपकार असल्याने चला बच्चेलोक, आधी यांना साष्टांग दंडवत घालून पुढे वाचू या. ..तर या कार्टूनमध्ये दोन गमती करणारी मुख्य कॅरॅक्टर आहेत. एकावर एक अशी दोन वर्तुळं ठेवून, हातापायाच्या काडय़ा असलेली ही धडपडी माणसं. केवळ काळ्यावर पांढऱ्या रेषेतून काय काय धमाल होऊ शकते हे तुम्हाला युटय़ूबवर पाहता येईल. पण यात गंमत म्हणजे, चित्रकाराने सुरुवातीला स्वत:चे हातही फिल्ममध्ये दाखवून आपल्याला क्लियर केलंय की तुम्ही पाहताय ते चित्रच आहे. उगाच कॅरेक्टर वगैरे नाही, पण धमाल आहे. जणूकाही त्याने स्पर्श केल्या केल्या ती रेषा जिवंत झाली. फंटास्मागोरी नंतर कोहल यांनी ‘द पपेट्स नाइटमेअर’ आणि ‘द लव्ह अफेअर इन टॉयलँड!’ अशी कार्टून फिल्म्स अमेरिका आणि ब्रिटनसाठी बनवल्या. तुम्ही युटय़ूबवर गेलाच तर तुम्हाला आवडलेले काही कार्टून्स एपिसोड मला सुचवू शकता. मला त्यावर गप्पा मारायला जाम आवडतं. Chitrapatang@gmail.com
