डॉ. साधना बगची, सहाय्य प्राध्यापक, स्कूल ऑफ कॉमर्स मॅनेजमेंट अँड रिसर्च, आयटीएम युनिव्हर्सिटी, रायपूर ई-बँकिंग :सध्या वित्तीय सेवांची मागणी वेगाने वाढत आहे आणि ग्राहकांसंबंधीच्या या सेवा जलदगतीने विस्तारित होत आहे. परिणामी, बँकिंग क्षेत्राला याव्यतिरिक्त अनिवार्य केले आहे की पारंपारिक बँकिंगच्या बदल्यात, ग्राहकांना आकर्षित करणे आणि टिकवून ठेवण्यासाठी इलेक्ट्रॉनिक बँकिंग सारखी धोरणे स्वीकारली पाहिजेत. ई-बँकिंग हा अधिक वेगवान आणि सुरक्षित असा वित्तीय सेवांसाठी सध्याच्या फास्ट जनरेशन पिढीतील ग्राहकांसाठी सर्वात महत्वाचा उपाय आहे. पारंपारिक बँकिंगमधून ई-बँकिंगकडे हस्तांतरित करणे ही बँकिंग व्यवहारातील उच्चांकात दर्शवते. विस्तारन स्पर्धा, माहिती व संप्रेषण तंत्रज्ञानाची प्रगती आणि व्यवसायाचे बदलते वातावरण इत्यादींमुळे बँकिंग सेवा संक्रमित करण्यास भाग पाडले गेले आहे. ई- बँकिंग सेवांचा वाढीचा दर दृष्यदृष्ट्या जाणवल्यानंतर असे म्हटले जाऊ शकते की, बँकिंग क्षेत्रात ई-बँकिंग स्वीकारले गेले आहे आणि या क्षेत्रात अधिक प्रगती, सुरक्षितता आणि अधिक जलद-सुलभ प्रदाता म्हणून या क्षेत्रात बरीच कामे करता येतील. इंटरनेट बँकिंग : ही वास्तविक वेळेची बॅलेन्स बद्दल माहिती आणि दिवसाच्या व्यवहाराचा सारांश देणारे साधन आहे. आमची ऑनलाइन यंत्रणा वापरुन प्रभावीपणे आपले नेटवर्क व्यवस्थापित करू शकतो. आपण चालू घडीला बसल्या बसल्या बँक अकॉउंटवर पैसे ट्रान्स्फर करू शकतो. एखादी एक्सेल फाइल, पीडीएफ फाईल,मजकूर फाईल किंवा खाते स्टेटमेन्ट डाउनलोड करू शकतो. बँका इंटरनेट बँकिंगसाठी तीन स्तरावर विविध सेवा देतात: स्तर १. ही बँका त्यांच्या वेबसाइट्सद्वारे ऑफर करतात ही प्राथमिक पातळीवरील सेवा आहे. या सेवेद्वारे बँक आपल्या उत्पादनांविषयी आणि सेवेची माहिती ग्राहकांना देते. पुढे, काही बँका ई-मेलद्वारे देखील प्रश्न आणि उत्तर देऊ शकतात. स्तर २. या स्तरावर, बँक त्यांच्या ग्राहकांना वेगवेगळ्या सेवांसाठी सूचना किंवा अर्ज सबमिट करण्याची परवानगी देतात, त्यांचे खाते शिल्लक इत्यादी तपासू शकतात. तथापि, बँका त्यांच्या ग्राहकांना त्यांच्या खात्यावर कोणत्याही फंडावर आधारित व्यवहार करण्यास परवानगी देत नाहीत. स्तर 3 - तिसर्या स्तरावर, बँका त्यांच्या ग्राहकांना निधी हस्तांतरण, बिल देयके, आणि खरेदी आणि सिक्युरिटीज इत्यादींसाठी खाती ऑपरेट करण्यास परवानगी देतात. बहुतेक पारंपारिक बँका सेवा प्रदान करण्याची अतिरिक्त पद्धत म्हणून ई-बँकिंग सेवा देतात. पुढे, बर्याच नवीन बँका बँकिंग सेवा प्रामुख्याने इंटरनेट किंवा इतर इलेक्ट्रॉनिक वितरण वाहिन्यांद्वारे वितरीत करतात. तसेच, काही बँका देशातील कोठेही भौतिक शाखा नसून ‘केवळ इंटरनेट’ बँका आहेत. पारंपारिक सेवांवर ई-बँकिंगचा प्रभाव ई-बँकिंग व्यवहार शाखा किंवा अगदी फोन व्यवहारापेक्षा खूप स्वस्त असतात. मोठ्या शाखांचे जाळे तुलनेने कमी होऊ शकते, ई-बँकांमुळे विटा आणि फर्निचर असलेल्या बँका कमी होतील. ई-बँका स्थापित करणे सोपे आहे, त्यामुळे बरेच नवीन प्रवेशकर्त्यांचे आगमन होईल. जुन्या जगातील प्रणाली, संस्कृती आणि संरचना या नवीन प्रवेशकर्त्यांना अडचणीत आणणार नाहीत. त्याऐवजी ते अनुकूल व प्रतिक्रियाशील असतील. ई-बँकिंग ग्राहकांना अधिक निवड देते. पोर्टल प्रदाते बँकिंग नफ्यातील सर्वात महत्त्वपूर्ण हिस्सा आकर्षित करतील. मग, बँका फक्त विवाह दलाल होऊ शकतात. ते फक्त दोन पक्ष एकत्र आणतील उदा. खरेदीदार आणि विक्रेता, पैसे देणारा आणि घेणारा. उत्पादने मोनोकलाईन्स, त्यांच्या क्षेत्रातील तज्ञ प्रदान करतील. पारंपारिक बँका केवळ पेमेंट आणि सेटलमेंटच्या व्यवसायावर सोडल्या जाऊ शकतात परंतु यामुळे शंका येऊ शकते. पारंपारिक बँकांना विकसित होणे कठीण होईल. समभागांची ऑफर करण्यास सक्षम नसतानाच रोख रकमेचे अधिग्रहण करण्यात असमर्थ ठरतील, तर त्यांना शेअर बाजाराकडून अतिरिक्त भांडवल मिळवता येणार नाही. ज्यांच्यासाठी गुंतवणूक आकर्षित करणे हे तुलनेने सोपे आहे असे इंटरनेट कंपन्यांच्या परिस्थितीच्या विरूद्ध आहे.
