संख्या : मूळसंख्या - फक्त त्याच संख्येने किंवा १ ने पूर्णभाग जाणारी संख्यासमसंख्या - २ ने पूर्ण भाग जाणारी संख्या, विषमसंख्या - २ ने भाग न जाणारी संख्या जोडमूळ संख्या - ज्या दोन मूळ संख्यांत केवळ २ चा फरक असतो संयुक्तसंख्या - मूळसंख्या नसलेल्या नैसर्गिक संख्या- एक अंकी एकूण संख्या ९ आहेत तर दोन अंकी ९०, तीन अंकी ९०० आणि चार अंकी एकूण संख्या ९००० आहेत.- ० ते १०० पर्यंतच्या संख्यांत- ।) २ पासून ९ पर्यंतचे अंक प्रत्येकी २० वेळा येतात. ।।) १ हा अंक २१ वेळा येतो. ।।।) ० हा अंक ११ वेळा येतो.- १ ते १०० पर्यंतच्या संख्यात- ।) २ पासून ९ पर्यंतचे अंक असलेल्या एकूण संख्या प्रत्येकी १९ येतात. ।।) दोन अंकी संख्यात १ ते ९ या अंकांच्या प्रत्येकी १८ संख्या असतात.- दोन अंकांमधून एकूण २ संख्या, तीन अंकांमधून एकूण ६ संख्या, चार अंकांमधून एकूण २४ संख्या व पाच अंकांमधून एकूण १२० संख्या तयार होतात.लसावि - लघुत्तम सामाईक विभाज्य संख्या: दिलेल्या संख्यांनी ज्या लहानात लहान संख्येला पूर्ण भाग जातो ती संख्या मसावि - महत्तम सामाईक विभाजक संख्या: दिलेल्या संख्यांना ज्या मोठय़ात मोठय़ा संख्येने (विभाजकाने) भाग जातो ती संख्या संख्यांचे प्राथमिक क्रियाविषयक नियम -समसंख्या + समसंख्या= समसंख्या. समसंख्या - समसंख्या= समसंख्या.विषम संख्या - विषमसंख्या = समसंख्या. विषमसंख्या + विषमसंख्या= समसंख्यासमसंख्या (गुणिले) समसंख्या = समसंख्या. समसंख्या (गुणिले) विषम संख्या = समसंख्या.विषमसंख्या (गुणिले) विषमसंख्या= विषमसंख्या.सरासरी:१) ल्ल संख्यांची सरासरी= दिलेल्या संख्येची बेरीज (भागिले) ल्ल२) क्रमश: संख्याची सरासरी ही मधली संख्या असते.३) संख्यामान दिल्यावर ठरावीक संख्यांची सरासरी (ल्ल) (पहिली संख्या+ शेवटची संख्या) (भागिले) ल्ल४) ल्ल या क्रमश: संख्याची बेरीज = (पहिली संख्या+ शेवटची संख्या) (गुणिले) ल्ल (भागिले) २सरळव्याज(क) ढ (गुणिले) फ (गुणिले) ठ (भागिले) १००मुद्दल (पी)= आय गुणिले १०० भागिले आर गुणिले एनव्याजदर (आर)= आय गुणिले १०० भागिले पी गुणिले एनमुदत वर्षे (एन)= आय गुणिले १०० भागिले पी गुणिले आरनफा-तोटानफा = विक्री- खरेदी, विक्री = खरेदी + नफा, खरेदी = विक्री+ तोटा, तोटा = खरेदी - विक्रीशेकडा नफा= प्रत्यक्ष नफा गुणिले १०० भागिले खरेदीशेकडा तोटा = प्रत्यक्ष तोटा गुणिले १०० भागिले खरेदीविक्रीची किंमत = खरेदीची किंमत गुणिले (१००+ शेकडा नफा) भागिले १००खरेदीची किंमत = (विक्रीची किंमत गुणिले १००) भागिले (१००+ शेकडा नफा)प्रमाण भागीदारीनफ्यांचे गुणोत्तर= भांडवलांचे गुणोत्तर (गुणिले) मुदतीचे गुणोत्तर, भांडवलांचे गुणोत्तर= नफ्यांचे गुणोत्तर+ मुदतीचे गुणोत्तर, मुदतीचे गुणोत्तर = नफ्यांचे गुणोत्तर (भागिले) भांडवलाचे गुणोत्तर.वेग-वेळ-अंतर:ए) खांब ओलांडण्यास गाडीला लागणारा वेळ = गाडीची लांबी (भागिले) ताशी वेग (गुणिले) १८/५बी) पूल ओलांडताना गाडीला लागणारा वेळ = गाडीची लांबी + पुलाची लांबी (भागिले) ताशी वेग (गुणिले) १८/५सी) गाडीचा ताशी वेग= कापावयाचे एकूण अंतर (भागिले) लागणारा वेळ (गुणिले) १८/५डी) गाडीची लांबी= ताशी वेग गुणिले खांब ओलांडताना लागणारा वेळ (गुणिले) ५/१८ई) गाडीची लांबी + पुलाची लांबी = ताशी वेग (गुणिले) पूल ओलांडताना लागणारा वेळ + ५/१८एफ) गाडीचा ताशी वेग व लागणारा वेळ काढताना १८/५ ने गुणा व अंतर काढताना ५/१८ ने गुणाजी) पाण्याच्या प्रवाहाचा ताशी वेग= नावेचा प्रवाहाच्या दिशेने ताशी वेग - प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने ताशी वेग भागिले २विभाज्यतेच्या कसोटय़ा२ ने नि:शेष भाग जाणारी संख्या - संख्येच्या एकक स्थानी ०, २, ४, ६, ८ यापैकी कोणताही अंक असल्यास.३ ची कसोटी- संख्येच्या सर्व अंकांच्या बेरजेला ३ ने नि:शेष भाग जात असल्यास.४ ची कसोटी- संख्येच्या शेवटच्या २ अंकांनी तयार होणाऱ्या संख्येला ४ ने नि:शेष भाग जात असल्यास अथवा संख्येच्या शेवटी कमीतकमी दोन शून्य असल्यास.५ ची कसोटी- संख्येच्या एकक स्थानचा अंक जर ० किंवा ५ असल्यास.६ ची कसोटी- ज्या संख्येला २ व ३ या अंकांनी नि:शेष भाग जातो त्या संख्यांना ६ ने नि:शेष भाग जातोच किंवा ज्या सम संख्येच्या अंकांच्या बेरजेला ३ ने भाग जातो त्या संख्येला ६ ने निश्चित भाग जातो.७ ची कसोटी- संख्येतील शेवटच्या ३ अंकांनी तयार होणाऱ्या संख्येतून डावीकडील उरलेल्या अंकांनी तयार झालेली संख्या वजा करून आलेल्या संख्येस ७ ने नि:शेष भाग गेल्यास त्या संख्येला ७ ने नि:शेष भाग जातो.८ ची कसोटी- संख्येतील शेवटच्या तीन अंकांनी तयार होणाऱ्या संख्येला ८ ने निशेष भाग जात असल्यास किंवा संख्येत शेवटी कमीतकमी ३ शून्य असल्यास त्या संख्येला ८ ने निशेष भाग जातो किंवा ज्या संख्येच्या शतकस्थानी २ हा अंक असतो व जिच्या अखेरच्या दोन अंकी संख्येला ८ ने भाग जातो त्या संख्येला ८ ने भाग जातो.९ ची कसोटी- संख्येतील सर्व अंकांच्या बेरजेला ९ ने निशेष भाग जातो.११ ची कसोटी- ज्या संख्येच्या विषम स्थानच्या या समस्थानच्या अंकांची बेरीज अथवा ११ च्या पटीत असल्यास त्या संख्येला ११ ने निशेष भाग जातो. एक सोडून १ अंकाची बेरीज समान असते किंवा फरक ० किंवा ११ च्या पटीत असतो.१२ ची कसोटी- ज्या संख्येला ३ व ४ या अंकांनी नि:शेष भाग जातो त्या संख्येला १२ ने भाग जातो.१५ ची कसोटी- ज्या संख्येला ३ व ५ अंकानी नि:शेष भाग जातो त्या संख्येला १५ ने भाग जातो.३६ ची कसोटी- ज्या संख्येला ९ व ४ ने नि:शेष भाग जातो त्या संख्येला ३६ ने भाग जातो.७२ ची कसोटी- ज्या संख्येला ९ व ८ ने नि:शेष भाग जातो त्या संख्येला ७२ ने भाग जातो.प्रा. सचिन परशुराम आहेरसेवासदन अध्यापिका विद्यालय, पुणे-३०
