वैद्य प्रभाकर शेंडय़े drshendye@gmail.com डोक्यावर औषधी द्रवाची धार सोडणे याला शिरोधारा म्हणतात. आयुर्वेद पंचकर्म व रिलॅक्सेशनसाठी सध्या शिरोधारा जास्त प्रचलित आहे. यासाठी रोगानुसार तेल, तूप, दूध, ताक, कांजी, उसाचा रस अशी वेगवेगळी औषधे वापरली जातात. शिरोधारा विधी * शिरोधारा शक्यतो सकाळी ७-१० मध्ये केली जाते. * रुग्णाला शिरोधारा करण्यासाठीच्या विशेष टेबलवर झोपवले जाते. * रुग्णाच्या डोळ्यावर गुलाबपाण्यात भिजवलेल्या कापसाच्या पट्टय़ा ठेवल्या जातात. * कपाळ किंचित मागच्या बाजूला तिरके करून झोपवले जाते. * कपाळापासून ४ बोटे वर शिरोधारा पात्र ठेवले जाते. * शिरोधारा करताना शांत संगीत रुग्णाला ऐकवले जाते. * औषध कोमट करून ते पात्रात ओतले जाते. * धारा संपूर्ण कपाळावर सोडली जाते. शक्यतो एका जागी स्थिर न ठेवता लंबगोल अशी फिरवली जाते. * रोग व प्रकृतीनुसार ३० मिनिटे ते १ तास ही क्रिया केली जाते. * खाली जमा झालेले तेल पुन्हा गरम करून वापरले जाते. * शिरोधारा झाल्यानंतर टिश्यू पेपर किंवा टॉवेलने तेल व्यवस्थित पुसून घेतले जाते. शिरोधारा करताना घ्यावयाची काळजी - * कानात कापसाचे बोळे, डोक्याला टोपी, नाकाला रुमाल बांधून मग घरी जावे. * केस धुवायला आवळ्याचा काढा वापरावा आणि नंतर केस कोरडे ठेवण्याची खबरदारी घ्यावी. * शिरोधारेनंतर प्रसन्न मनाने विश्रांती घ्यावी. * जिभेवर ताबा ठेवावा व पथ्यकर भोजन करावे. शिरोधारेचे उपयोग * तैल धारा- केसांचे आजार, निद्रानाश, डोकेदुखी, वाताचे विकार, मानसिक ताणतणाव, भीती, उदासीनता या विकारांचे निराकरण करण्यासाठी उपयुक्त * तक्रधारा- औषधी काढा करून त्यामध्ये औषधी सिद्ध ताक मिसळून त्याने डोक्यावर धार धरली जाते. केस पांढरे होणे, शिर:शूल, कर्णरोग, डोक्यात होणारा कोंडा, त्वचाविकार या विकारांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी उपयुक्त.
