एरवी फ्लोरल, फंकी प्रिंट्सचे शर्ट्स, लूझ ट्रॅक पॅण्ट्स घालून पार्टी किंवा प्रसिद्धी कार्यक्रमांना हजेरी लावणारा रणवीर सिंग ‘बाजीराव मस्तानी’च्या प्रमोशनच्या वेळी एका कार्यक्रमामध्ये शॉर्ट कुर्ता आणि स्कर्ट या वेशात दाखल झाला आणि सगळ्यांच्या भुवया उंचावल्या. त्यातून एका नव्या चर्चेला सुरुवात झाली. अँड्रोजनी फॅशनची. लहानपणापासून मुलींसाठी गुलाबी आणि मुलांसाठी निळा रंग इथपासून स्टिरिओटाइपला सुरुवात होते. मुलगा आणि मुलगी यांचं शिक्षण, आवडीनिवडी, करिअर, छंद, जबाबदाऱ्या याबाबत एक ठोकळेबाज वर्गीकरण डोक्यात फिक्स असतं. ते त्यांच्या कपडय़ांच्या निवडीपर्यंत येऊन थांबतं. या ठोकळेबाज फॅशनऐवजी कुणी काही वेगळं करायचा प्रयत्न केला की, चर्चेचा विषय ठरतो. उदाहरणार्थ ‘कि अ‍ॅण्ड का’ या आगामी चित्रपटाच्या पोस्टरमधील अर्जुन कपूरच्या पायातील लाल हील्स, किरण रावचं एका समारंभाच्या रेड कार्पेटवर स्वेटर आणि लेगिंगमध्ये येणं हे सर्व चर्चेचा विषय ठरतं. मुलांनी अमुक आणि मुलींनी अमुक प्रकारचे, डिझाइनचे, कटचे कपडे घालावेत असं न ठरवता वावरताना सोयीचे, आरामदायी कपडे करण्याचा प्रयत्न गेल्या काही सीझनमध्ये डिझायनर्स करत आहेत. त्यांची फॅशन ‘जेण्डल न्यूट्रल’ आहे. त्यातूनच ‘अँड्रोजनी फॅशन’ ही एक वेगळीच शाखा जन्माला आली. अँड्रोजनी फॅॅशनची सुरुवात अर्थातच स्त्रियांनी केली. सुरुवातीला स्पोर्टवेअर हे गोंडस नामकरण देऊन त्याला वेगळं करण्यात आलं. पण दोन्ही प्रकारच्या ड्रेसिंगमधील चांगले गुण एकत्र करून तयार केलेले हे युनिसेक्स कपडे तरुणाईला आकर्षित करू लागले. मध्यंतरी बॉयफ्रेण्ड जीन्स, शर्ट घालण्याचा ट्रेण्ड आला होता. तिथून या ट्रेण्डला आपल्याकडे सुरुवात झाली. कपडे खरेदी करताना त्याच्या रंगरूपावरून ‘मुलीचं की मुलाचं’ हा विचार करण्याऐवजी मला अमुक रंग, पॅटर्न आवडत असेल तर कसलाही विचार न करता ते खरेदी करण्याची मुभा अँड्रोजनी फॅशन देते. काही वर्षांपासून आंतरराष्ट्रीय फॅशन शो, सेलेब्रिटीज यांच्यामध्ये अँड्रोजनी फॅशनच वारं बऱ्यापैकी प्रस्थापित झालं. पण भारतात त्याला यायला काहीसा कालावधी लागला. आता या जेंडर न्यूट्रल फॅशनचा आपल्याकडे प्रवेश झालेला वरील उदाहरणांवरून दिसतोय. फेमिनीन आणि मस्क्युलीन ड्रेसिंगला एकत्र आणत कार्यक्रमाला सुसंगत, साजेसे तरीही घालायला सोयीचे, आरामदायी कपडे हे अँड्रोजनी फॅशनचे मुख्य वैशिष्टय़. मग त्यामध्ये रंगापासून कपडय़ांच्या फिटिंगपर्यंत सर्व गोष्टींचा विचार केला जातो. काहीसे ढगळ शक्यतो स्ट्रेट किंवा ए लाइन ड्रेस, कॉटन, जर्सी, खादी, वुलन अशा सुटसुटीत आणि शक्यतो नैसर्गिक कापडांचा वापर यात करतात. मुलांसाठी पेस्टल शेड्स, फ्लोरल प्रिंट्सचे प्रयोग यात करण्यात आले आहेत. बॉक्स कट, ओव्हरसाइज ड्रेस यामुळे प्रथम यांची गणना स्पोर्टवेअरमध्ये करण्यात आली. पण हळूहळू डिझायनर्सनी या ड्रेसिंगला अगदी ऑफिसपासून रेड कार्पेटपर्यंत नेऊन बसवलं. अर्थात हे ड्रेसिंग पारंपरिक ड्रेसिंगचे सर्वच नियम मोडून अडगळीत टाकत नाही, तर त्याच्यासोबत मिसळून आपलं वेगळेपण सिद्ध करतं, त्यामुळे याला आता थोडी लोकमान्यता मिळू लागली आहे. भारतात अजूनही हे ड्रेसिंग पूर्णपणे रुळल नसलं तरी बॉलीवूडमध्ये याने काहीसा जम बसविला आहे. डियोरचा गाऊन असो किंवा डिझायनर अनामिका खन्नाची साडी देशीविदेशी डिझायनर्सचे कपडे विनासायास खुबीने कॅरी करण्याचं कसब सोनम कपूरने गेल्या काही वर्षांत साधले आहे, पण त्याच सोनमचा मागच्या वर्षी एका सोहळ्यातून हातात हिल्स पकडून अनवाणी चालत येतानाचा फोटो इंटरनेटवर झळकला आणि तीही सामान्य मुलगी आहे हे अधोरेखित झालं. सोनमने यंदा अँड्रोजनी फॅशन कशी कॅरी करावी याचं उत्तम उदाहरण समोर ठेवलं आहे. सोनमखेरीज किरण राव, कंगना रनौट अशा बॉलीवूडच्या काही निवडक सेलेब्रिटींना हा ट्रेण्ड फॉलो करता आला. पुरुषांमध्ये रणवीर सिंग, अर्जुन कपूरने ही धुरा सांभाळली आहे. सुरुवातीला पार्टी किंवा प्रसिद्धी कार्यक्रमांना अँड्रोजनी ड्रेसिंग करणारा रणवीर चर्चेचा आणि नंतर चेष्टेचा विषय बनला. पण नंतर मात्र त्याच्या या प्रयोगांचं कौतुक सर्व स्तरांमधून होऊ लागलं. खरतरं या ड्रेसिंगचा पाश्चिमात्य इतिहास जुना आहे. १९२०मध्ये पहिल्या महायुद्धानंतर जेंडर बायसच्या रेषा काहीशा पुसट होण्यास सुरुवात झाली. त्यातला महत्त्वाचा बदल म्हणजे व्हिक्टोरियन कॉर्सेट गाउन्सची जागा अंगासरशी बसणाऱ्या स्ट्रेट फिटच्या फ्लॅपर ड्रेसने घेतली. बॉयकट हेअरस्टाइल, छोटी हॅट, ओव्हरसाइज कोट यांनी त्याला साथ दिली. त्यानंतर थेट ६०, ७०च्या दशकात मिनी ड्रेस, हॅरम पॅण्ट, बॅगी पॅण्ट, ढगळ शर्ट ही मुलींनी फॉलो केलेली फॅशन अँड्रोजनी होती. फ्लोरल आणि बोल्ड प्रिंट्स यांनी ही परंपरा कायम ठेवली. नंतर मात्र ९०च्या दशकातील फॉर्मल, पार्टी ड्रेसिंगमुळे अँड्रोजनी ड्रेसिंग काहीसं मागे पडू लागलं. पण आता पुन्हा हा ट्रेण्ड डोकं वर काढू पाहत आहे. याचं मुख्य कारण यातला आरामदायी लुक. साचेबद्ध ड्रेसिंगचे नियम मोडण्याचा आग्रह या ड्रेसिंगमध्ये आहे. पण स्वैराचार नाही. त्यामुळे फॉर्मलपासून ते पार्टीवेअपर्यंत सर्वत्र हे सहज मिसळून जातात. अँड्रोजनी फॅॅशनची काही प्रॅक्टिकल उदाहरणं.. ओव्हरसाइज कोट हा प्रकार फॉर्मल्समध्ये सध्या गाजतो आहे. ए-लाइन, स्ट्रेट ड्रेससोबत हे कोट छान दिसतात. मुलांमध्ये स्ट्रेट फिट अ‍ॅपल शेप शर्ट (टक इन न करता), ट्राऊझर आणि जॅकेट हा लुक गाजतो आहे. प्रिंटमधील प्रयोग हा सहज आणि सोप्पा बदल आहे. मुलांच्या वॉडरोबमध्ये पेस्टल शेड्स, फ्लोरल प्रिंट्स आता पाहायला मिळू लागल्या आहेत. ट्रॅक पॅण्ट, टी-शर्ट, शॉर्ट यांचे नवे अवतार आता ऑफिस कल्चरमध्ये सुद्धा पाहायला मिळताहेत. बॉयफ्रेण्ड जॅकेट, पॅण्ट, एथनिक वेअरमध्ये अनारकलीऐवजी कुर्ता आणि पलॅझो, स्ट्रेट पॅण्ट हे या ट्रेण्डचेच घटक आहेत. साडीमध्येसुद्धा गेल्या वर्षांपासून नेट, जॉर्जेटचा एलिगंट टच जाऊन कॉटन, खादीचा रस्टिक, ओल्ड एज चार्म पाहायला मिळतोय. हाय हिल्स, चामडय़ाच्या शूजची जागा स्पोर्ट शूज, वेजेस, चप्पल, स्नीकर्स यांनी घेतली आहे. मध्यंतरी कोल्हापुरी चपलांचा भाव वाढण्याचे कारण हेच होते.
