सततचा खोकला असू शकतो न्यूमोनिया; फुफ्फुसात पसरण्याआधी ‘ही’ साधी लक्षणे लगेच ओळखा, अन्यथा होतील गंभीर परिणाम

फरिदाबाद येथील फोर्टिस हॉस्पिटलमधील फुप्फुस तज्ज्ञ डॉ. रवी शेखर झा यांच्या मते, न्यूमोनिया कोणत्याही वयात होऊ शकतो; परंतु हिवाळ्यात मुले आणि वृद्धांमध्ये तो अधिक गंभीर होतो. वेळेवर उपचार केल्यास, मुलांना होणारा विषाणूजन्य न्यूमोनिया १०-१२ दिवसांत बरा होऊ शकतो.

न्यूमोनिया म्हणजे काय?

आपल्याला दोन फुप्फुसे असतात. प्रत्येक फुप्फुस अनेक लहान भागांमध्ये विभागलेले असते. फुप्फुसांना हवा एका मोठ्या पाइपसारख्या रचनेद्वारे पुरवली जाते, ज्याला श्वासनलिका म्हणतात. ही श्वासनलिका दोन भागांत विभागली जाते आणि दोन्ही फुप्फुसांकडे जाते. हे लहान नळ्यांमध्ये विभागले जातात आणि अखेरीस अल्व्हेओली नावाच्या रचनांशी जोडतात, ज्या द्राक्षांच्या घडांसारख्या दिसतात.

या अल्व्हेओलींमधून ऑक्सिजन रक्तप्रवाहात प्रवेश करतो आणि कार्बन डाय-ऑक्साइड शरीराबाहेर पडतो. जेव्हा या अल्व्हेओलींना संसर्ग होतो किंवा सूज येते. त्यामुळे ऑक्सिजन आणि कार्बन डाय-ऑक्साइडची देवाणघेवाण थांबते. या स्थितीला न्यूमोनिया म्हणतात.

न्यूमोनिया कसा होतो?

न्यूमोनिया हा एक संसर्गजन्य रोग आहे, जो जीवाणू, विषाणू, बुरशी आणि परजीवींसह विविध घटकांमुळे होतो. जेव्हा हे सूक्ष्मजीव फुप्फुसांपर्यंत पोहोचतात तेव्हा ते जळजळ आणि द्रव जमा करतात, ज्यामुळे श्वास घेण्यास त्रास होतो. कमकुवत रोगप्रतिकारक शक्ती असलेल्या लोकांना या संसर्गाची शक्यता जास्त असते.

न्यूमोनियाची लक्षणे खालीलप्रमाणे :

• सतत खोकला
• कफ येणे
• उच्च ताप आणि थंडी वाजून येणे
• श्वास घेण्यास त्रास होणे किंवा छातीत घट्टपणा येणे
• थकवा येणे आणि शरीरातील कमकुवतपणा
• डोकेदुखी आणि स्नायू दुखणे
• भूक न लागणे
• कधी कधी मानसिक गोंधळ

यासारखी लक्षणेदेखील वृद्धांमध्ये दिसू शकतात. शरीरातील लक्षणे ओळखून न्यूमोनियाचा उपचार केला जातो. जीवाणूंच्या न्यूमोनियाचा उपचार अँटीबायोटिक्सने केला जातो. व्हायरल न्यूमोनियाचा उपचार अँटीव्हायरल औषधांनी केला जातो. फंगल न्यूमोनियाचा उपचार अँटीफंगल औषधांनी केला जातो.

प्रतिबंधात्मक टिप्स

• सर्दी टाळा आणि संसर्ग झालेल्या लोकांपासून दूर राहा.
• तुमचे हात स्वच्छ ठेवा आणि वारंवार धुवा.
• धूम्रपान आणि प्रदूषित हवा टाळा.
• तुमची रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करा.
• तुमची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी हंगामी फळे, भाज्या आणि व्हिटॅमिन सी खा.
• वृद्ध आणि मुलांनी न्यूमोनियाची लस घ्यावी.