लहान मुलांना सांभाळताना खूप काळजी घ्यावी लागते. मुलं कधी काय करतील ते सांगता येत नाही. मुलांना अन्न खाण्यापासून झोपण्यापर्यंत प्रत्येक गोष्टीसाठी पालकांची मदत लागते. पालकांना फक्त मुलं काय खात आहेत याकडेच नाही तर ती कसे खात आहेत याकडेही लक्ष द्यावे लागते. अनेकदा मुलांना खेळत खेळत, उड्या मारत जेवण्याची सवय असते; पण हे अत्यंत धोकादायक ठरू शकते. त्यामुळे मुलांच्या श्नासनलिकेत अन्न अडकू शकते. दिल्लीतील एका तीन वर्षांच्या चिमुकलीबरोबर असेच काहीसे घडले.

दिल्लीतील शालीमार बाग येथील मॅक्स हॉस्पिटलच्या आपत्कालीन कक्षात जेव्हा तीन वर्षांच्या मुलीला आणले तेव्हा तिला तीव्र ताप, खोकला, उलट्या व श्वसनाचा त्रास होत होता. तिच्या पालकांना वाटले, “तिला काहीतरी गंभीर संसर्ग झाला आहे; परंतु तेथील बालरोगतज्ज्ञ डॉ. दीपक कुमार यांना संशय आला की, तिच्या श्वासनलिकेमध्ये काहीतरी अडकले आहे आणि चाचण्यांमध्ये तो पदार्थ म्हणजे १० दिवसांपूर्वी खाल्लेला शेंगदाणा असल्याचे स्पष्ट झाले.

डॉ. कुमार यांनी स्टेथॉस्कोपद्वारे चिमुकलीची तपासणी केली आणि तिच्या छातीच्या उजव्या बाजूला खराब वायुप्रवाह आणि घरघर आवाज आढळला. छातीच्या एक्स-रेमुळे तिच्या श्वासनलिकेमध्ये बाह्य घटक असल्याचे निश्चित झाले. त्यांनी कॅमेरा-माउंट केलेल्या वायरचा वापर करून उजव्या मुख्य श्वासनलिकेमध्ये अडकलेला शेंगदाणा शोधून काढण्यासाठी तातडीने ब्रॉन्कोस्कोपी केली. चार तास चाललेल्या या शस्त्रक्रियेमुळे चिमुकलीचा श्वासोच्छ्वास सामान्य झाला आणि जीवाला धोका निर्माण करणारी स्थिती टाळता आली. “शरीराच्या दाहक प्रतिसादामुळे शेंगदाण्याभोवती काही ऊती तयार झाल्या होत्या. इनहेलेशनसाठी स्टिरॉइड्स घेतल्याने ती पूर्णपणे बरी झाली,” असे डॉ. कुमार यांनी सांगितले.

मुलांना धोका निर्माण करणारे सामान्य अन्नपदार्थ कोणते आहेत?(What are common food items that put children at risk?)

मुलांच्या श्वासनलिकेमध्ये बाह्य घटक अडकल्याच्या अशा अनेक घटना पाहिल्या असे सांगताना बालरोगशास्त्र, संचालक, असलेल्या डॉ. सोनिया मित्तल म्हणतात की,”पालकांनी त्यांच्या मुलांच्या आहारातील कठीण घन पदार्थांकडे लक्ष दिले पाहिजे. शेंगदाणे, सुकामेवा, कँडी, लहान खेळणी, मणी आणि संगमरवरी दगड बहुतेकदा मुले गिळतात. शेंगदाण्यांसारखे सेंद्रिय पदार्थ जर त्वरित काढून टाकले नाहीत तर ते श्वसनमार्गात लक्षणीय दाहकता निर्माण करू शकतात. लवकर निदान न केल्यास यामुळे गंभीर गुंतागुंत होऊ शकते. शेंगदाणे किमान १० दिवस अडकले होते, पण या प्रकरणात, वेळेवर निदान आणि हस्तक्षेपामुळे मुलीची जीव वाचवणे शक्य झाले.”

हेही वाचा

मुलांच्या श्वासनलिकेत अन्न वारंवार का जाते? (Why does food often get stuck in children’s trachea?)

अन्न गिळताना ते लहान मुलांच्या श्वासनलिकेत जाऊ शकते. त्याला अॅस्पिरेशन (aspiration) म्हणतात. तीन वर्षांखालील मुले अयोग्यरीत्या कसे खायचे ते शिकत असतात. “शरीरात श्वासनलिका आणि अन्ननलिका अशा दोन मुख्य नलिका असतात. जेव्हा आपण अन्न गिळतो तेव्हा एपिग्लॉटिस नावाचा एक फ्लॅप (दरवाजा) अन्न आत जाण्यापासून रोखण्यासाठी श्वासनलिकेला अंशतः झाकतो, ज्यामुळे आपण सुरक्षितपणे श्वास घेऊ शकतो. पण, लहान मुले जेवताना अनेकदा खेळतात किंवा धावतात आणि जर त्यांनी घन पदार्थासारखे घटक खाल्ले असतील, तर ते अन्ननलिकेतून खाली जाण्याऐवजी चुकून श्वासनलिकेत जाण्याची शक्यता असते. हा आजार नसून, ही सामान्यतः एक अपघाती घटना आहे,” असे डॉ. कुमार म्हणतात.

बाळाला गिळण्यास त्रास होण्याची वैद्यकीय स्थिती म्हणजे फाटलेला टाळू (cleft palate) किंवा अन्ननलिकेतील (oesophagus) समस्या (,मज्जातंतू रोग (neuromuscular disease), सेरेब्रल पाल्सी (cerebral palsy) किंवा गॅस्ट्रोएसोफेजियल रिफ्लक्स डिसीज (GERD) यांसारखे विकासात्मक विकार हे आहेत

This quiz is AI-generated and for edutainment purposes only.
हेही वाचा

आहार देण्याची पद्धत कशी असावी?(What should be the feeding protocol?)

तीन वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुलांमध्ये गुदमरण्याचा धोका कमी करण्यासाठी पालकांनी काजू आणि इतर घन पदार्थ देताना ते व्यवस्थित कुस्करून वा त्यांची पावडर करून द्यावेत.