लेणी आणि संपन्न व्यापारीमार्ग यांचे घट्ट नाते आहे. प्राचीनकाळी पठण, तेर या शहरांमधून विविध प्रकारचा माल पश्चिम किनाऱ्यावरील भडोच, शूर्पारक(सोपारा), कल्याण, चौल आदी बंदरात व्यापारी मार्गाने जात असे. पश्चिम किनाऱ्यावरील बंदरामार्फत परदेशाशी होणाऱ्या या व्यापारामुळे व्यापाऱ्यांची भरभराट होत होती. त्यांनी दिलेल्या देणग्यांमधून व राजाश्रयामुळे महाराष्ट्रात अनेक लेणी खोदली गेली. त्यामुळे संपन्न बंदरे, व्यापारी मार्ग, बाजारपेठा, राजधान्या यांच्या आसमंतात या लेण्या मुख्यत्वे करून आढळतात. या लेण्यांचा धार्मिक कार्यासाठी आणि व्यापारी मार्गावरील विश्रांती स्थाने म्हणून उपयोग होऊ लागला. व्यापाऱ्यांनी दिलेल्या दानातून या लेण्यांचा दैनंदिन खर्च चालत असे, अशी परस्पर पूरक व्यवस्था समाजातल्या या दोन्ही घटकांच्या सोयीची होती.

या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा

पठण, तेर (तगर) नगरांपासून जाणारा व्यापारी मार्ग धाराशीव (म्हणजे आजचे उस्मानाबाद) या प्राचीन शहरातून जात असे. या व्यापारी मार्गावर धाराशीव शहरानजिक सहाव्या शतकात बालाघाट डोंगररांगेत लेणी खोदण्यात आली. ती लेणी धाराशीव लेणी म्हणून प्रसिद्ध आहेत. बौद्ध, हिंदू, जैन अशी एकूण ११ लेणी या परिसरात आहेत. याशिवाय येथे एक समाधी मंदिर आहे. त्याच्या बांधकाम शैलीवरून ते सतराव्या शतकात बांधले असावे.

मराठीतील सर्व लोकभ्रमंती बातम्या वाचा. मराठी ताज्या बातम्या (Latest Marathi News) वाचण्यासाठी डाउनलोड करा लोकसत्ताचं Marathi News App.
Web Title: Dharashiv leni at osmanabad
First published on: 07-12-2016 at 05:21 IST