राजापूर : रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्ह्यांमध्ये आढळणार्‍या निरुपद्रवी काळ्या बुरशींवर (ब्लॅक मिल्डूज) राजापूरचे सुपूत्र डॉ. प्रतिक दिलीप नाटेकर यांनी संशोधन केले असून त्यातून, त्यांनी जागतिकस्तरीय आठ नवीन काळ्या बुरशींच्या प्रजातींचा शोध लावला आहे. या संशोमुळे डॉ. प्रतिक नाटेकर यांनी ‘मायकोलॉजी ऑफ ब्लॅक मिल्डूज’ या क्षेत्रात एक महत्वपूर्ण स्थान मिळवले असून त्यांच्या या संशोधनामुळे पुन्हा एकदा रत्नागिरी-सिंधुदूर्ग जिल्ह्यातील वैशिष्ट्यपूर्ण निसर्गसंपदा जगाच्या नकाशावर आली आहे.
राजापुर शहरातील दिवटेवाडी येथील डॉ. नाटेकर यांनी ‘टॅक्सोनॉमिकल स्टडीज इन फॉलिकोलस ब्लॅक मिल्डू फंगी फ्रॉम रत्नागिरी अँड सिंधुदुर्ग डिस्ट्रिक्टस’ या विषयावर पीएचडी करताना रत्नागिरी आणि सिंधुदूर्ग जिल्ह्यांमध्ये आढळणार्‍या निरुपद्रवी काळ्या बुरशींवर (ब्लॅक मिल्डूज) संशोधन केले. ब्लॅक मिल्डूज (काळी बुरशी) म्हणजे मुख्यतः जंगली अधिवासात येणारी निरुपद्रवी बुरशी. साधारणपणे ज्या ठिकाणी हवेमध्ये जास्त प्रमात आर्द्रता असते त्या ठिकाणच्या वनस्पतींच्या पानावर, देठावर व खोडावर ठळकपणे काळे स्पॉट तयार करून फक्त जगण्यासाठी वनस्पतीमधील अन्न शोषून घेणारी बुरशी. आतापर्यंत कुठल्याच कृषी पिकावरती तिचा मोठ्या प्रमाणात संसर्ग होऊन नुकसान झाल्याची नोंद नाही. (अपवाद फक्त सिट्रस मॅक्सिमा यावरती मेलिओला सिट्री-मॅक्सीमी हि प्रजाती थायलंड येथून नोंद केलेली आहे.) दरम्यान, डॉ. नाटेकर यांनी संशोधन करताना रत्नागिरी-सिंधुदूर्ग जिल्ह्यांमधून विविध वनस्पतींवरून सुमारे दीडशे पेक्षा जास्त काळ्या बुरशींचे नमुने गोळा केले आहेत. त्यामध्ये त्यांनी करताना भारतामधून पहिल्यांदा
अपेंडीकुलेला ग्लोरिओसा, अस्टेरिडियला कॉम्ब्रेटी व्हरायटी लिओनेन्सिस, अस्टेरिडियला लिकोला, मेलिओला होलारिनीकोला, मेलिओला हिड्नोकार्पी नव्या पाच प्रजातींची नोंद झाली आहे. तर, ६७ प्रजातींची पहिल्यांदाच महाराष्ट्रासाठी नोंद झाली आहे. तर, जागतिकस्तरीय अस्टेरिना डायसोझायली, अस्टेरिना मेलोटी, अस्टेरोस्टोमेला रायटी, अस्टेरोस्टोमेला सलासी, अस्टेरोस्टोमुला कॉक्सिनी, इरीणोप्सिस अनाकार्डी, मेलिओला हेटेरोफ्राग्मी, मेलिओला राऊरीकोला या आठ नवीन काळ्या बुरशींच्या प्रजातींचा शोधदेखील लावला आहे. यासोबत या संशोधनामध्ये जिनस ’मेलिओला’ प्रकारातील काळ्या बुरशीचा दोन्ही जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणावर आढळ असून या बुरशींचा समुद्र सपाटी पासून साधारणपणे १२५ मीटर ते ३७५ मीटर पर्यंत सर्वोत्तम अधिवास आदी विविध मुद्देही अधोरेखित झाले आहेत.
या संशोधनासह सात शोधनिबंध राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रसिद्ध झाले असून त्यांनी बारा राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय चर्चासत्रांमध्ये सहभागी होवून आपले संशोधन कार्य सादर केलेले आहे.
डॉ. प्रतिक नाटेकर यांनी शिवाजी विद्यापीठ कोल्हापूर येथून वनस्पतीशास्त्र विषयामध्ये आपल्या अभ्यासू वृत्तीच्या जोरावर डॉक्टरेट (विद्यावाचस्तपती) पदवी मिळवली आहे. या संशोधनासाठी त्यांना डॉ. अंजली पाटील, डॉ. चंद्रहास पाटील यांच्या मार्गदर्शनासह कुटुंबियांची साथ मोलाची ठरल्याचे सांगत त्याबद्दल डॉ. नाटेकर यांनी कृतज्ञतता व्यक्त केली. या नाविण्यपूर्ण संशोधनाबद्दल डॉ. नाटेकर यांचे सर्वस्तरातून कौतुक केले जात आहे.
1 शिवाजी विद्यापीठामध्ये डॉ. प्रतिक नाटेकर यांचा सत्कार करताना विभागप्रमुख डॉ. आर.व्ही.गुरव आणि मान्यवर. यावेळी उपस्थित प्रा. एन.बी. गायकवाड, डॉ. अंजली पाटील, डॉ. चंद्रहास पाटील, मिलींद शिंदे, दिलीप नाटेकर, स्नेहा नाटेकर, शितल नाटेकर, गौरी नाटेकर, अतिष नाटेकर आदी.
2.डॉ. प्रतिक नाटेकर यांनी संशोधित केलेल्या बुरशी
