आपली संगीत परंपरा किती ऐश्वर्यसंपन्न आणि प्राचीन आहे, या प्रश्नाचं सोपं उत्तर म्हणजे बासरी हे वाद्य. या वाद्याचा मागोवा घेतला तर आपण थेट महाभारत काळात पोहोचतो. भगवान श्रीकृष्णाने ज्या लीलयेने सुदर्शन चक्र फिरवलं त्याच सहजतेने त्याने बासरीचे मंजुळ सूरही छेडले. ही परंपरा अव्याहतपणे सुरू आहे. आधुनिक काळात पं. हरिप्रसाद चौरासिया यांनी या वाद्याला नवे परिमाण दिले. पंडितजींचा शिष्योत्तम म्हणजे पं. रूपक कुलकर्णी. अगदी लहानपणापासून या वाद्याची साधना करणाऱ्या रूपक यांना सध्याचे आघाडीचे बासरीवादक मानले जाते. सारेगम इं. लि. या कंपनीने रूपक कुलकर्णी यांच्या सोलो बासरी वादनाचा ‘द फ्लूटिस्ट’ हा अल्बम रसिकांना सादर केला आहे. संगीताचे असंख्य प्रकार असले तरी शास्त्रीय संगीताच्या पायावरच सर्व गानप्रकाराच्या इमारती उभ्या आहेत. शास्त्रीय संगीत ही केवळ उच्चभ्रूंची आणि जाणकारांची मक्तेदारी आहे, असा एक गैरसमज आहे. मात्र, या मिथकात काहीच तथ्य नसल्याचं या अल्बममधून सिद्ध होतं. या अल्बममध्ये रूपक यांनी दरबारी कानडा आणि भटियाली धून असे केवळ दोन राग वाजविले आहेत. हे दोन्ही राग त्यांनी प्रत्येकी ४० मिनिटे तब्येतीत वाजविल्याने रसिकांना निवांतपणे त्याचा आनंद लुटता येतो. यातील दरबारी कानडा त्यांनी विलंबित एकताल आणि दृत तीनतालात वाजविला आहे. अनेक हिंदी आणि मराठी चित्रपटगीते या रागावर आधारित असल्याने (संगीतकार रवी यांना या रागाचा मुबलक व प्रभावी वापर केला) त्या गाण्यांच्या स्मृती नकळत जाग्या होतात. या रागाचा थाट तसा श्रीमंती आणि राजेशाही, त्यामुळे तशा थाटाची वातावरणनिर्मिती होते, मात्र त्याच्या सूरांमध्ये वातावरण गंभीर करण्याची क्षमताही आहे. या सर्व छटा अनुभवण्यासारख्याच. रूपक यांनी वाजविलेली भटियाली धूनही दाद देण्यासारखी आहे. आदित्य ओक (हार्मोनियम) आणि आदित्य कल्याणपूर (तबला) या वादकांनी रूपक यांना यथोचित साथ दिली आहे. पं. पन्नालाल घोष आणि पं. हरिप्रसाद चौरासिया या आपल्या गुरूंना रूपक यांनी हा अल्बम समर्पित केला आहे. शास्त्रीय संगीताचा विशुद्ध आणि अत्युच्च आविष्कार अनुभवण्यासाठी हा अल्बम रसिकांनी अवश्य ऐकावा. ‘जीवनाचे गीत गा रे’ सारेगम इं. लि. कंपनीची निर्मिती असलेला ‘जीवनाचे गीत गा रे’ हा अल्बम म्हणजे कानसेनांसाठी पर्वणी आहे. या कंपनीने गेल्या काही वर्षांत काढलेल्या अल्बममधील निवडक गाण्यांचा यात समावेश करण्यात आल्याने विविधरंगी गाणी यात ऐकण्यास मिळतात. या संचात दोन सीडी असून त्यात प्रत्येकी १३ गाणी आहेत. सोनू निगम यांनी मराठीत प्रथम गायलेलं गाणं म्हणजे ‘हिरवा निसर्ग हा भवतीने’, ‘नवरा माझा नवसाचा’ या चित्रपटातील हे गाणं कमालीचं लोकप्रिय झालं, त्यामुळे या अल्बमचं शीर्षक तेच आहे व त्याची सुरुवातही याच गाण्याने होते. पं. हृदयनाथ मंगेशकर यांनी संगीतबद्ध केलेला ‘नाव माझी शामी’ या अल्बममधील तीन गीते यात ऐकण्यास मिळतात. त्यांच्या कन्येने म्हणजे राधा मंगेशकरने ती गायली आहेत. ‘बाई गेले फिरायला, दूर दर्यातीराला, तांडेलाने सिग्नल दिला, झाला घोटाळा’ हे गाणं म्हणजे टिपिकल गोवन लोकगीताची झलक आहे. सिंथसायझरमधून उमटणाऱ्या कृत्रिम सुरांना जवळ न करणाऱ्या मंगेशकरांनी या गाण्यात मात्र सिंथसायझरचा केलेला वापर आश्चर्यकारक वाटतो. राधाने हे गाणं ठसक्यात गायलं आहे. सुधीर मोघे यांची गीतरचनाही लक्षात राहण्यासारखी आहे. ‘कोल्याची पोर मी नाव माझं शामी’ हे गाणंही राधा आणि मकरंद सरदेशमुख यांनी चांगलं गायलं आहे. मात्र, ‘सुटलेला आंबाडा बांधू दे सावरियाँ’ या ना. धों. महानोर लिखित गाण्यात अपेक्षित असणारा हळुवारपणा राधाच्या गळ्यातून उतरलेला नाही. या गाण्यावर मंगेशकरांच्याच ‘किती जिवाला राखायाचं राखलं’ या गाण्याची छाप जाणवते.गेल्या वर्षी प्रदर्शित झालेल्या ‘इरादा पक्का’ या चित्रपटातील ‘भिजून गेला वारा, कधी कधी नजर का भिजते, इरादा पक्का, बंद पडलीय आपली गाडी, आता मागे न जाणे’ ही गाणीही यात आहेत. गोड चाली देणारा सध्याचा आघाडीचा संगीतकार नीलेश मोहरीर याने ही गाणी संगीतबद्ध केली आहेत. ही सर्व गाणी कमी-अधिक प्रमाणात श्रवणीय आहेत, त्यातही ‘कधी कधी नजर का भिजते’ हे गाणं जमून आलंय. या गाण्यात कमालीची आर्तता आहे, ठेकाही वेगळा आहे, एकूणच व्यावसायिक हिंदी चित्रपटगीतांत जी सफाई व श्रीमंती आढळते ती यात दिसून येते. ‘लपवूनही लपवेना, हे काळीज माझे आज, मन मोहरले, घन बरसे’ ही ‘मन मोहरले’ या अल्बममधील गाणीही यात समाविष्ट आहेत. ‘मन मोहरले, तन शहारले, काळजात उमलली अबोलीची फुले’ असा गोड मुखडा असलेलं हे गीत अभिलाषा चेल्लमने समरसून गायलं आहे. सुंदर शब्दकळा असलेली ही गीते मराठीत शुभेच्छापत्रांचं दालन खुलं करणारे गीतकार प्रसाद कुलकर्णी यांनी लिहिली आहेत. चांदणशेला, समर्पिता या अल्बममधील गाण्यांसह ‘गोळाबेरीज’, ‘राजमाता जिजाऊ’, ‘बालगंधर्व’ या चित्रपटातील उत्तम गाण्यांची मेजवानीही यात आहे. ‘बालगंधर्व’ चित्रपटातील ‘दया-छाया परवर दिगार’ या भैरवीने या अल्बमची सुरेल सांगता होते. (समीक्षणासाठी सीडी-डीव्हीडी आमच्या नरिमन पॉईंट अथवा महापे कार्यालयात पाठवाव्यात.)
