नागपूर : राष्ट्रीय स्तरावरील संशोधन संस्था व्हीएनआयटीद्वारा आजवर रसायनशास्त्र अभियांत्रिकी, संगणक अभियांत्रिकी यासह अनेक क्लिष्ट विषयांवर संशोधन करण्यात आले. देशभरातील विविध नागरी समस्यांवर प्रत्यक्ष उपाययोजना काढणे तसेच अनेक महत्वपूर्ण प्रकल्पांमध्ये सल्लागार म्हणून  कार्य केले आहेत. आता व्हीएनआयटीच्यावतीने भारतीय कालगणनेचा प्रचार प्रसार करण्यासाठी अत्याधुनित तिथी व नक्षत्र यंत्राची निर्मिती करण्यात आली. या यंत्राची स्थापना नागपूरमधील हिंगणा येथील कान्होलीबारा स्थित आर्यभट्ट ॲस्ट्रॉनॉमी पार्कमध्ये स्थापना करण्यात आली असल्याची माहिती व्हीएनआयटीचे संचालक प्रेमलाल पटेल यांनी दिली.

हेही वाचा >>> फडणवीसांच्या उपस्थितीत पिठाधीश म्हणाले, चवदार वाटत असेल तर मांसाहार करायला हवा….

rashi sun shani
३० वर्षांनंतर सूर्य आणि शनि निर्माण करणार दुर्मिळ संयोग; ‘या’ राशीच्या लोकांचे नशीब पलटणार, बँक बलँन्समध्ये होईल अपार वाढ
Best Vegetables for Vegetarians and Non-vegetarians
Vegetables for Nonvegetarians ‘ही’ भाजी मांसाहार करणाऱ्यांकरता आवश्यक…;…
surya arun gochar 2025
२४ तासांनंतर ‘या’ राशींचा सुरु होणार सुवर्णकाळ! सूर्य-अरुण ग्रहाची युतीने करिअरमध्ये प्रगती अन् मिळणार भरपूर पैसा
mahashivratri 2025 today horoscope
महाशिवरात्रीला ‘या’ राशींच्या लोकांवर होणार भगवान शंकराची विशेष कृपा! बुध-शनीच्या चालबदलाने मिळणार बक्कळ पैसा अन् संपत्ती
numerology
Numerology : शुक्र ग्रहाचा अतिशय प्रिय असतो ‘हा’ मूलांक, आयुष्यभर लाभते गडगंज श्रीमंती, मिळतो अपार पैसा, पद व प्रतिष्ठा
Ratha Saptami 2025
Ratha Saptami 2025: रथ सप्तमीला सूर्याला प्रसन्न करण्यासाठी कशी करावी पूजा? जाणून घ्या पूजेचा शुभ मुहूर्त, तिथी आणि महत्व
Which festival will be celebrated in February
February Festival 2025: फेब्रुवारी महिन्यात कोणते सण कोणत्या दिवशी साजरे केले जाणार? जाणून घ्या गणेश जयंती, महाशिवरात्री अन् एकादशीची तारीख; पाहा संपूर्ण यादी…
Indian astronomers discover a giant cosmic web filament Spread over eight and a half million light years
खगोलशास्त्रज्ञांचे महत्त्वाचे संशोधन; शोधला वैश्विक जाळ्याचा तंतू

काय आहे नक्षत्र यंत्र ?

जगभरात ग्रेग्रोरियन कैलेंडर व कालगणना प्रचलित आहे. भारतीय कालगणना ही वैज्ञानिक व ग्रह नक्षत्रांवर आधारित असून, सामान्य लोकांना याची माहिती नसल्यामुळे प्रचलनात नाही. सामान्यपणे तिथी ही व्रत, मुहूर्ते व सणांच्या निश्चितीसाठी महत्वपूर्ण आहे. अमावस्या, पौर्णिमा, कोजागरी, विजयादशमी, चतुर्थी, एकादशी याबाबत लोकांना माहिती आहे, मात्र त्यामागील कारणे माहित नसल्यामुळे व्हीएनआयटीच्यावतीने तिथी व नक्षत्र यंत्राचे संशोधन करण्यात आली असल्याचे प्रेमलाल पटेल यांनी सांगितले. शालेय तथा महाविद्यालयीन विद्यार्थी तसेच शिक्षकांना हे आर्यभट्ट अॅस्ट्रॉनॉमी पार्क वैदिक विज्ञान व आधुनिक विज्ञानाची माहिती देणारे विदर्भातील एकमेव पर्यटन स्थळ आहे. आतापर्यंत या विषयावर कुठेही संशोधन झाले नाही. हे संशोधन विदर्भवासियांसाठी कौतुकाची गोष्ट आहे. याचे लवकरच पेटेंट होणार असून या संशोधनाचे अहवाल जगभरात लवकरच प्रकाशित करण्यात येणार आहे. असेही डॉ. प्रेमलाल पटेल यांनी सांगितले.

हेही वाचा >>> ॲट्रासिटी कायद्याचे उल्लंघन, मुख्यमंत्री, माजी मुख्यमंत्र्यांना कायदेशीर नोटीस

कसे कार्य करणार? ग्रहांच्या भ्रमणीनुसार दिवस, वार, महिना व वर्ष यांची उत्पत्ति भारतीय ऋषीनी केली. जेव्हा चंद्र १२ अंश सूर्याच्या पुढे सरकतो त्या काळास तिथी असे म्हणतात. याप्रमाणे प्रत्येक १२ अंशाला एक तिथी तयार होऊन संपूर्ण एका चंद्राच्या पृथ्वीभोवती परिभ्रमणांत म्हणजे ३६० अंशात ३० तिथी तयार होतात. यावरून ३० दिवसांचा महिना हा सिद्धांत प्रचलनात आला आहे. तिथी ही चंद्र भ्रमणावर आधारित असल्यामुळे चंद्राच्या शीघ्र किंवा मंद गतीनुसार तिथीचा काळ ठरतो. कधी १८ तास तर कधी २७ तास असा हा कालावधी असतो. हे यंत्राद्वारे तयार करण्याचे अत्यंत कठीण कार्य व्हीएनआयटीच्या प्राध्यापकांनी व विद्यार्थ्यांनी प्रत्यक्षात करून दाखविले. या संशोधनाला एक वर्ष लागला. मार्च २०२४ मध्ये राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांनी या पार्कला भेट दिली होती. त्यावेळी त्यांना नक्षत्र यंत्राबाबत माहिती देण्यात आली होती अशी माहिती तत्कालीन संचालक डॉ. प्रमोद पडोळे यांनी दिली.

Story img Loader