पांडवांचे जळालेले लाक्षागृह पुराणात प्रसिद्ध होते. तीच लाख  महत्त्वाच्या टपालावरही आपण पाहतो. ही लाख नक्की काय असते? लाखेचा किडा हा भारत आणि थायलंडमधील निरनिराळ्या  ४०० प्रकारच्या  जंगली वृक्षांवर आढळतो.  पळस, कुसुम आणि बोराच्या झाडांवर यांचे वास्तव्य अधिक असते. लॅसीफर लॅक्का (Laccifer lacca) किंवा केरींया लॅक्का (Kerria lacca) या कीटकाची मादी लाखेची, तसेच मेणाची निर्मिती करते, हाच तो भारतीय लाखेचा किडा!  यांच्या  जीवनचक्रात पहिली अवस्था ‘क्रॉलर्स’ किंवा  अळीची असते. या  अळ्या यजमान झाडाच्या फांद्याच्या अंत:परिकाष्ठ  (phloem)  भागात शिरून पोषण मिळवतात. या शिरकावाच्या वेळी पडणाऱ्या छिद्रांना बुजवण्यासाठी त्यांच्या शरीर उत्सर्जनातून लाख निर्माण होते.

या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा

लाख-कीटकाची मादी, वृक्षाच्या खोडांवर, फांद्या-फांद्यांवर पसरत जाणाऱ्या बोगदेवजा नळ्या तयार करते. या नळ्यांना ‘ककूनर’ किंवा कोशही म्हटले जाते  एक किलो लाख तयार करण्यासाठी ५० हजार ते लाखभर कीटकांची गरज असते. लक्षावधी कीटक एकत्र येऊन लाख तयार होते. यावरून ‘लाख’ हा केवळ भारतीय गणनेत वापरला जाणारा शब्द तयार झाला असावा, असे भाषातज्ज्ञांचे मत आहे.

मराठीतील सर्व नवनीत बातम्या वाचा. मराठी ताज्या बातम्या (Latest Marathi News) वाचण्यासाठी डाउनलोड करा लोकसत्ताचं Marathi News App.
Web Title: Laccifer lacca kerria lacca phloem akp
First published on: 19-01-2022 at 00:08 IST