कुतूहल : पारदर्शी कृत्रिम बुद्धिमत्ता – संवाद कौशल्य

आंतरिक स्पष्टीकरण तयार करण्यासाठी चार प्रमुख प्रक्रिया केल्या जातात. माहितीची वैशिष्ट्ये शोधणे, विश्लेषण करणारी प्रारूपे निर्माण करणे, अनुरूप उदाहरणे तयार करणे आणि या सर्व प्रक्रियेला दृश्य रूपांतरीत करणे, या त्या चार प्रक्रिया होत.

आणखी वाचा

कुतूहल : चुकांची जबाबदारी निश्चित करण्याचे आव्हान!

१४ डिसेंबर पंचांग: आज १२ पैकी ‘या’ राशींवर…

कुतूहल : कृत्रिम बुद्धिमत्ता नियमनाची किचकट प्रक्रिया

सशक्तदेखील स्वत:ला ‘बळी’ म्हणवतात, ही आजची समस्या!

कुतूहल: भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेची वाटचाल

कुतूहल : कृत्रिम बुद्धिमत्तेला निसर्गाची प्रेरणा

कुतूहल :  कृत्रिम बुद्धिमत्तेसाठी निसर्गाची जोड

कुतूहल : सागरी पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता

वापरकर्त्याशी संवाद साधून स्पष्टीकरण देणाऱ्या भागात तीन प्रक्रिया हाती घेतल्या जातात. त्या आहेत : आपल्या प्रक्रियेची वैशिष्ट्ये सांगणे, विश्लेषण करण्यासाठी वापरलेल्या प्रारूपांची माहिती देणे आणि उदाहरणे देऊन आपल्या उत्तराची फोड करणे. हा संपूर्ण भाग सर्वात कठीण आहे. संवादात वापरकर्ता काय विचारेल आणि त्याचे समाधान करणारे उत्तर फार वेळ न घेता देणे याचे नियोजन अपेक्षित असते, जे अनिश्चिततेने भरलेले असते. त्यासाठी सखोल प्रशिक्षण यंत्राला देणे आणि अनुभवातून त्याला ते विकसित करता येईल अशी व्यवस्था करावी लागते. पारदर्शी कृत्रिम बुद्धिमत्ता असलेल्या प्रणालीला आपली विश्वासाहर्ता स्थापन करावी लागते.

हेही वाचा >>> कुतूहल : पारदर्शी कृत्रिम बुद्धिमत्तेतील कळीची आव्हाने

या संदर्भात व्यावसायिक वापरकर्ता, सामान्य रस असलेला वापरकर्ता आणि तज्ज्ञ वापरकर्ता असे वापरकर्त्यांचे तीन गट केले जातात. तज्ज्ञ वापरकर्त्यांचे प्रणाली तपासणीस (ऑडिटर), तज्ज्ञ सल्लागार, आणि वकिली पेशातील व्यक्ती, असे तीन उपगट केले जातात. या प्रत्येक गटाच्या अपेक्षा वेगळ्या असतात. तरी, या सर्वांना पाहिजे त्या रूपात आणि अपेक्षित वैधता असलेले स्पष्टीकरण देणे आवश्यक असते. न्यायालयीन कामात पुरावा म्हणून प्रणालीचा सल्ला वापरायचा असल्यास पारदर्शी कृत्रिम बुद्धिमत्ता प्रणालीला अतिशय काळजी बाळगावी लागते. या संदर्भात प्रणालीचा पारदर्शीपणा आखण्यास मार्गदर्शन करणारे ‘‘ IEEE P7001ll हे प्रमाण (स्टँडर्ड) अलीकडेच अस्तित्वात आले आहे.

माहितीचा अधिकार आता नागरिकांना मिळाला आहे, तसाच ‘स्पष्टीकरणाचा अधिकार’ मिळावा ही भविष्यातील मागणी असेल जेव्हा अनेक निर्णय आणि कृती यंत्राकडून केल्या जातील. पारदर्शी कृत्रिम बुद्धिमत्ता त्या दिशेचे महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.

डॉ विवेक पाटकर

मराठी विज्ञान परिषद

ई-मेल : office@mavipa.org

संकेतस्थळ : http://www.mavipa.org