पुणे : राष्ट्रीय मूल्यांकन आणि अधिस्वीकृती परिषदेने (नॅक) उच्च शिक्षण संस्थांच्या मूल्यांकन प्रक्रियेत आमूलाग्र बदल प्रस्तावित केले आहेत. त्यात नॅक मूल्यांकनाची प्रक्रिया विद्यार्थीकेंद्रित, परिणामाधिष्ठित करण्यासह तंत्रज्ञानाचा वापर करून रिअल टाइम मूल्यांकन, एकाच संस्थेवर अवलंबून न राहता अधिक संस्थांकडून मूल्यांकन प्रक्रिया राबवण्याबाबत प्रस्तावित करण्यात आले असून, या बदलांसंदर्भातील श्वेतपत्रिका प्रसिद्ध करून त्यावर हरकती-सूचना नोंदवण्यासाठी १५ जूनची मुदत देण्यात आली आहे. शिक्षण प्रक्रियेत गुणवत्ता वाढवण्यासाठी देशभरातील उच्च शिक्षण संस्थांचे राष्ट्रीय मूल्यांकन आणि अधिस्वीकृती परिषदेकडून मूल्यांकन केले जाते. त्यात उच्च शिक्षण संस्थांतील सोयीसुविधा, प्राध्यापक-विद्यार्थ्यांची संख्या, संशोधन, माजी विद्यार्थी आदी निकषांचा समावेश असतो. मात्र अद्याप अनेक उच्च शिक्षण संस्था नॅक मूल्यांकन प्रक्रियेपासून दूर आहेत. या पार्श्वभूमीवर राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० च्या अनुषंगाने नॅक मूल्यांकनाची पुनर्रचना करण्याची गरज व्यक्त करणारी श्वेतपत्रिका नॅकच्या कार्यकारी समितीचे अध्यक्ष डॉ. भूषण पटवर्धन आणि प्रा. के. पी. मोहनन यांनी शिक्षणतज्ज्ञांच्या सहकार्याने तयार केली आहे. या श्वेतपत्रिकेचा मसुदा नॅकच्या संकेतस्थळावर जाहीर करण्यात आला आहे. त्यावर शिक्षण क्षेत्रातील विविध भागधारकांकडून हरकती-सूचना मागवण्यात आल्या आहेत. अलीकडेच नॅककडून महाविद्यालयांचे तात्पुरते मूल्यांकन (पॅक) ही योजना सादर करण्यात आली होती. मात्र या योजनेमुळे गुणवत्तेचे निकष कमी होण्याचा धोका वर्तवत तात्पुरते मूल्यांकन योग्य नसल्याचे या श्वेतपत्रिकेत नमूद करण्यात आले आहे. नॅकची स्थापना होऊन पुढील वर्षी तीस वर्षे पूर्ण होत आहेत. या कालावधीत देशातील शिक्षण व्यवस्थेत मोठय़ा प्रमाणात बदल झाले आहेत. या अनुषंगाने केलेल्या सर्वेक्षणात ८० टक्के भागधारकांनी नॅक प्रक्रियेबाबत समाधान व्यक्त केले आहे. त्यामुळे उच्च शिक्षण संस्थांचे चिकित्सक पद्धतीने मूल्यांकन होण्यासाठी, शिक्षण व्यवस्था परिणामकारक होण्यासाठी पथदर्शी अशी श्वेतपत्रिका तयार करण्यात आली. त्यात महाविद्यालय स्तरावर प्रश्नपत्रिकांच्या रचनेत बदल करून चिकित्सक विचारांना चालना देणारे किमान १० टक्के प्रश्न विचारले जावेत, असेही सुचवण्यात आले आहे. प्रक्रियेतील प्रस्तावित बदल * नॅक मूल्यांकनाची प्रक्रिया राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० आणि शाश्वत विकास ध्येय २०३० यांच्या अनुषंगाने असावी * मूल्यांकनाच्या प्रक्रियेत व्यक्तिगत, सामाजिक, राष्ट्र आणि जगाच्या कल्याणाच्या घटकांचा विचार असावा * मूल्यांकनामध्ये सर्वसाधारण शिक्षण आणि विशेष शिक्षणातील आकलन तपासणी, बहुविद्याशाखीय संकल्पनांची तपासणी व्हावी * उच्च शिक्षण संस्थातील विभाग आणि अभ्यासक्रम अशा दुहेरी पद्धतीने मूल्यांकन करावे * मूल्यांकनाचा दृष्टिकोन माहिती घेण्यापुरता मर्यादित न ठेवता परिणामाधिष्ठित मूल्यांकन करण्याचा असावा * उच्च शिक्षण संस्थांच्या मूल्यांकनाचा नॅकवरील ताण कमी करण्यासाठी अन्य संस्थांची मदत घेण्याचे प्रारूप विकसित करावे * ‘रिअल टाइम’ मूल्यांकनासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर करावा * अन्य देशांना मूल्यांकन सेवा पुरवठादार होण्याचे नॅकने उद्दिष्ट ठेवावे
