अन्वयार्थ : स्पष्टोक्तीचे स्वागत, पण..

हेही वाचा >>> विश्लेषण: युद्धग्रस्त युक्रेनमध्ये भारतीय विद्यार्थी का परतत आहेत? प्रवासासाठी विद्यार्थ्यांना कोणत्या मार्गाचा वापर करावा लागत आहे?

या पार्श्वभूमीवर प्रत्यक्ष परिषदेदरम्यान झालेल्या जाहीर बैठकीत मोदी यांनी पुतिन यांना ‘आजचे युग हे युद्धाचे युग नव्हे’ असे (नम्रपणे) ऐकवले, हे महत्त्वाचे. माझी ही भूमिका तुम्हाला मागेही कळवली होती, या मोदींच्या विधानावर ‘आपली भूमिका आम्हाला ज्ञात आहे. आपण नेहमी व्यक्त करता ती चिंताही जाणून आहोत’ ही पुतिन यांची सारवासारव त्यांच्या घमेंडखोर व्यक्तिमत्त्वाशी विसंगत होती आणि त्याबद्दलचे श्रेय नि:संशय मोदी यांचेच! याबद्दल मोदी यांचे कौतुक प्रमुख अमेरिकी माध्यमांनी केले, ते योग्यच. मोदी यांनी त्यांची ही क्षमता अधिक सक्रियपणे वापरण्याची गरज आहे. जो बायडेन किंवा इतर कोणी पाश्चिमात्य नेता या प्रकारे पुतिन यांच्याबरोबर समान व्यासपीठावर येणार नाही वा संवादही साधू शकणार नाही. परंतु या परिषदेस  क्षी जिनपिंगही  उपस्थित होते व त्यांच्याशीही मोदींनी थेट संवाद साधला असता तर बरे झाले असते.

एका वृत्तानुसार, एका छायाचित्र क्षणाव्यतिरिक्त हे दोन नेते परस्परांसमोरही आले नाहीत. हे टाळता आले असते का? उर्वरित जगाच्या दृष्टीने कदाचित मोदी यांनी पुतिन यांच्याशी संवाद साधणे महत्त्वाचे (पण अनिवार्य नव्हे) असेलही. पण भारताच्या दृष्टीने मोदी यांनी जिनपिंग यांच्याशी संवाद साधणे अधिक महत्त्वाचे (आणि अनिवार्यही) होते. गलवान धुमश्चक्रीनंतर प्रथमच दोन्ही नेते एका सदनात होते आणि सीमेवर चिघळलेल्या परिस्थितीविषयी प्रश्न उपस्थित करण्याची निकड आणि अधिकारही आपल्याला अधिक होते. अर्थातच दोन्ही देशांकडील मुत्सद्दी यंत्रणेने व्यवस्थित नियोजन करूनच ही भेट टाळली असावी, असे मानायला जागा आहे. परंतु अशा काही प्रसंगांमुळे आपण चीनला जाब विचारण्यास कचरतो का, असाही प्रश्न उपस्थित होतो. लोकशाहीशी फार संबंध नसलेल्या या गोतावळय़ात अशा थेट संवादापलीकडे मिळवण्यासारखे फार नाही. तेव्हा मिळेल ती संधी साधण्याचे चातुर्य दाखवले, तरी पुरेसे ठरले असते.