भारत-पाकिस्तानमधील तणावादरम्यान व्हायरल होणाऱ्या ‘त्या’ व्हिडीओंचा रशिया-युक्रेन अन् धारावीच्या घटनांशी संबंध काय? जाणून घ्या सत्य…

दावा १:

एक्स युजर @tex4d ने एक व्हिडीओ शेअर केला होता, ज्यामध्ये दावा केला होता की, व्हिडीओत पाकिस्तानमधील लाहोर येथे भारतीय कामिकाझे ड्रोन (Kamikaze drone) कारवाई करीत आहे.

इतर अनेक युजर्सनीही तोच व्हिडीओ शेअर केला आहे.

तपास :

व्हायरल व्हिडीओमधून मिळालेल्या कीफ्रेमवर रिव्हर्स इमेज सर्च करून आम्ही तपास सुरू केला.

आम्हाला एका आठवड्यापूर्वी पोस्ट केलेला व्हिडीओ सापडला, ज्यामध्ये तो रशिया-युक्रेन संघर्षाचा (युद्धाचा) असल्याचा दावा करण्यात आला होता.

https://www.bitchute.com/video/u0cs035746fi

मिलिटरी ट्यूब टुडे या यूट्यूब चॅनलवर अपलोड केलेल्या व्हिडीओमध्ये असे म्हटले आहे की, हा व्हिडीओ ३० एप्रिल २०२५ रोजी इंटरनेटवर अपलोड करण्यात आला होता.

त्यामुळे यावरून असे दिसून येते की, हा व्हिडीओ भारत-पाकिस्तान तणावाशी संबंधित नाही.

दावा २ :

इन्स्टाग्राम युजर बबलू वर्धनने एक व्हिडीओ शेअर केला होता, ज्यामध्ये दावा करण्यात आला होता की, हा व्हिडीओ सियालकोटचा आहे.

इतर सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवरील इतर युजर्सदेखील हाच व्हिडीओ मोठ्या प्रमाणावर शेअर करीत आहेत.

तपास :

आम्ही व्हिडीओमधून मिळालेल्या कीफ्रेमवर रिव्हर्स इमेज सर्च केला. आम्हाला एक महिन्यापूर्वी यूट्यूबवर अपलोड केलेला व्हिडीओ सापडला, ज्यामध्ये तो मुंबईतील धारावी येथील गॅस सिलिंडर स्फोटाचा असल्याचे म्हटले होते.

आम्हाला गल्फ डिजिटल न्यूजच्या फेसबुक पेजवरदेखील अपलोड केलेला व्हिडीओ सापडला.

या घटनेबद्दल अनेक बातम्या आल्या होत्या.

https://www.hindustantimes.com/cities/mumbai-news/fire-in-dharavi-after-cylinder-blasts-in-truck-no-injuries-101742843287830.html

दावा ३ :

एक्स युजर जितेंद्र प्रताप सिंह यांनी एक फोटो शेअर केला आणि म्हटले की, हा भारताने पकडलेल्या पाकिस्तानी लढाऊ पायलटचा पहिला फोटो आहे.

इतर युजर्सदेखील हाच फोटो शेअर करीत आहेत.

तपास :

आम्ही या फोटोची रिव्हर्स इमेज सर्च केली आणि हा फोटो आम्हाला तुर्की मीडिया वेबसाइट maalilm.postimees.ee वर सापडला.

https://maailm.postimees.ee/3944055/turgi-kaguosas-kukkus-alla-turgi-havitaja-piloot-katapulteerus

फोटोच्या कॅप्शनमध्ये म्हटले आहे : आग्नेय तुर्कीतील दियारबाकिर शहरातील विमानतळाजवळील अपघातस्थळी लोक जमले आहेत. फोटो : ILYAS AKENGIN/AFP/Scanpix

पण, हा फोटो २०१६ चा आहे.

दावा ४ :

एक्स युजर्स अर्पिता चॅटर्जीने रॉकेट असलेला व्हिडीओ शेअर केला आहे आणि दावा केला आहे की, हा भारताचा पाकिस्तानला प्रतिसाद आहे.

इतर अनेक सोशल मीडिया युजर्स हाच व्हिडीओ प्रसारित करीत आहेत.

तपास :

आम्ही व्हिडीओमधून मिळालेल्या कीफ्रेम्सवर रिव्हर्स इमेज सर्च केले आणि आम्हाला तो व्हिडीओ Compare Comparison च्या YouTube चॅनेलवर पोस्ट केलेला आढळला.

हा व्हिडीओ तीन वर्षांपूर्वी अपलोड करण्यात आला होता आणि तो Arma 3 या व्हिडीओ गेमचा असल्याचे म्हटले जात होते.

निष्कर्ष :

अलीकडील भारत आणि पाकिस्तान तणावादरम्यानचा दावा केलेले व्हायरल व्हिज्युअल जुने आहेत आणि त्याचा आताच्या घटनांशी संबंध नाही. त्यामुळे व्हायरल दावे दिशाभूल करणारे आहेत.