हिंदू धर्मातील सनातन संस्कृतीनुसार १६ संस्कारांपैकी सर्वात महत्वाचा असलेला विधी म्हणजे लग्न. या समारंभात वधू-वर अग्निदेवतेला साक्षी म्हणून त्याभोवती सात फेरे घेतात. खरं तर भारतीय समाजात ‘लग्न’ हे दोन व्यक्तीच नव्हे तर दोन कुटुंब जोडणारा विधी आहे. या विधीदरम्यान वधू आणि वर मंत्रोच्चार आणि श्लोकांसह अग्निसाक्षीने सात फेरे घेतात आणि सात जन्मांसाठी पवित्र बंधनात बांधले जातात. ‘मैत्री सप्तदीन मुच्यते’ म्हणजे फक्त सात पावले एकत्र चालल्याने दोन अनोळखी व्यक्तींमध्ये मैत्री निर्माण होऊ लागते. लग्नात फक्त सात फेरे का घेतले जातात? जाणून घेऊयात यामागचं धार्मिक कारण
हिंदू धर्मात सात फेऱ्यांचे महत्त्व
हिंदू धर्मातील सनातन परंपरेनुसार वधू-वर सात फेरे पूर्ण करत नाहीत तोपर्यंत त्यांचा विवाह पूर्ण मानला जात नाही. यामध्ये एक फेरी कमी किंवा जास्त असू शकत नाही, म्हणून या प्रक्रियेला सप्तपदी असेही म्हणतात. मान्यतेनुसार, हिंदू धर्मात सात फेऱ्यांनी पूर्ण होणारे हे बंधन सात जन्मांपर्यंत जोडले जाते. सनातन संस्कृतीत ७ क्रमांकाचे महत्त्व सविस्तरपणे सांगितले आहे. इंद्रधनुष्याचे ७ रंग, संगीताचे ७ सूर, सूर्यदेवाचे ७ घोडे, ७ परिक्रमा, ७ महासागर, ७ चक्रे, ७ ग्रह, ७ जग, ७. तारे, ७ ताल, आठवड्याचे ७ दिवस, ७ बेटे आणि ७ ऋषींचे वर्णन केले आहे. गणिताच्या दृष्टीने ७ ही विषम संख्या आहे. परंतु वैदिक आणि पुराणिक श्रद्धेनुसार ७ ही पूर्ण संख्या मानली जाते. याशिवाय हिंदू धर्मातील विवाहही ऑक्टोबर-नोव्हेंबरपासून जूनपर्यंत ७ महिने चालतात.
मानवी जीवनात ७ अंकाचे महत्त्व
उर्जेची केंद्रे (मूलाधार, स्वाधिष्ठान, मणिपुरा, अनाहत, विशुद्ध, अजना आणि सहस्रार) आणि जीवनातील क्रिया (शिकारी, दंत स्वच्छता, स्नान, ध्यान, खाणे, बोलणे आणि झोपणे) देखील ७ आहेत. हेच कारण आहे की हिंदू विवाहांमध्येही फेऱ्यांची संख्या सात असते, जी पवित्र मानली जाते. हिंदू धर्मानुसार, वधू आणि वर प्रत्येक फेरी दरम्यान अग्निभोवती फिरताना वचन घेतात. कारण सात फेऱ्यांच्या सात व्रतांशिवाय विवाहाला हिंदू धर्मात मान्यता नाही.