चांगले पालक होण्यासाठी जुन्या गोष्टींना नव्या दृष्टिकोनाची गरज; ‘या’ ५ गोष्टी करतील त्यात मदत..

काही काळापूर्वी प्रभावी वाटणाऱ्या पालकत्वाच्या पद्धती आजच्या बदलत्या सामाजिक, शैक्षणिक आणि भावनिक गरजांमध्ये तितक्या उपयुक्त ठरत नाहीत. भावनांचं दडपण, अतिस्तुती किंवा शिस्तीची पारंपरिक पद्धत हे सर्व मुद्दे आता नव्या दृष्टिकोनातून पाहणं गरजेचं आहे. जाणून घ्या अशा पाच पद्धती, ज्या काळानुसार थोड्या बदलण्याची गरज भासते. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) आजचा काळ हा तंत्रज्ञान, स्पर्धा आणि वेगाने बदलणाऱ्या जगाचा आहे. पालकत्व ही एक सतत शिकण्याची प्रक्रिया असून, त्यामध्ये काळानुसार संवेदनशील बदल करणे आवश्यक ठरते. आपल्या पालकांनी किंवा समाजाने आपल्याला जी शिकवण दिली, ती प्रेमाने आणि काळाच्या संदर्भात योग्य होती. मात्र, आजचा काळ मुलांची गरज आणि मानसशास्त्रीय अभ्यास वेगळी दिशा सुचवतो. काही पारंपरिक पद्धती, ज्या पूर्वी "हेल्दी" मानल्या जायच्या, त्या आता थोड्या वेगळ्या प्रकारे पाहणं आवश्यक ठरतं आहे. चला, अशा पाच पद्धती पाहूया, ज्या आज पुन्हा विचारात घेणं उपयुक्त ठरू शकतं: (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) १. नेहमी आनंदी राहा : नकारात्मक भावना बाजूला सारणं आपण मुलांना अनेकदा सकारात्मक राहण्याचा सल्ला देतो: "रडू नकोस", "भीती वाटत नाही", "सारं ठीक होईल." या हेतूमागे प्रेम असलं, तरी यामुळे मुलांना त्यांच्या भावना व्यक्त करण्याऐवजी दडपायला लागते. आज मानसशास्त्र सांगतं की, मुलांनी त्यांचे राग, दुःख, भीती सगळ्या भावना स्वीकारल्या पाहिजेत. हेच त्यांना भावनिक स्थैर्य आणि आत्मविश्वास देतं. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) २. शिस्तीसाठी 'शिक्षा' : एकटेपणाऐवजी संवाद अधिक प्रभावी पूर्वी मुलांच्या चुकीच्या वागणुकीला उत्तर म्हणून त्यांना एकटे बसवणं, वेळ दिला जाणं हे मान्य होतं. पण आता असं लक्षात आलं आहे की, अशा प्रसंगी मुलांना समजावून घेणं आणि संवाद साधणं हे अधिक सकारात्मक आणि टिकाऊ परिणाम देतं. शिस्त गरजेचीच आहे, पण ती समजूतदारपणाच्या आधारावर दिली तर नातं अधिक घट्ट होतं. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) ३. अतिस्तुती : “Good Job!” चा अतिरेक टाळा मुलांच्या प्रत्येक कृतीवर "शाब्बास", "गुड जॉब!" असं म्हणणं चांगलं वाटतं. पण, केवळ परिणामाचं कौतुक केल्याने मुलं बाह्य प्रशंसेवर अवलंबून राहू शकतात. त्याऐवजी, "तू खूप प्रयत्न केला", "हे तुला कठीण होतं, पण तू जमवलंस" अशा प्रतिक्रिया त्यांच्या आंतर प्रेरणेवर भर देतात. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) ४. "मी म्हणतो तसं कर" : आज्ञेऐवजी समजूतदार संवाद पूर्वीच्या पद्धतींमध्ये पालकांनी घेतलेला निर्णय अंतिम असायचा. पण, आजची मुले विचारशक्ती असलेली, जाणकार आणि आत्मसन्मानी आहेत. त्यांचं म्हणणं ऐकून घेणं, संवाद साधणं आणि त्यांना निर्णय प्रक्रियेत सामावून घेणं हे त्यांचं आत्मभान वाढवण्यास मदत करतं. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) ५. सतत गुंतवून ठेवणं : मोकळा वेळही तितकाच महत्त्वाचा मुलांचं वेळापत्रक शाळा, क्लास, खेळ आणि इतर उपक्रमांनी भरलेलं असतं. पूर्वी रिकामा वेळ म्हणजे आळस मानला जायचा. पण आता तज्ज्ञ सांगतात की, मोकळा वेळ, थोडा कंटाळा हे सर्जनशीलता, आत्ममूल्यांकन आणि मन:शांतीसाठी आवश्यक असतात. मुलांना थोडं स्वतःच्या सोबत असू द्या. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश) पालकत्वात चूक-बरोबर ठरवण्याऐवजी “काय उपयुक्त आहे?” हे पाहणं महत्त्वाचं. पूर्वी योग्य वाटणाऱ्या गोष्टी, आज थोडा विचार करून नव्याने स्वीकारायला हव्यात. मुलांना समजून घेणं, संवाद साधणं आणि त्यांच्या भावनिक गरजा ओळखणं हेच आजच्या काळातलं खऱ्या अर्थानं सजग पालकत्व आहे. बदल स्वीकारणं म्हणजे आपण अपयशी नव्हे, तर सजग आणि जाणीवपूर्वक पालक आहोत याचं उदाहरण आहे. (छायाचित्र: अनस्प्लॅश)