Cooking in Aluminium Utensils: भारतीय स्वयंपाकात अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यांचा वापर खूप वर्षांपासून केला जात आहे. ही भांडी हलकी, स्वस्त आणि लवकर गरम होणारी असतात, त्यामुळे अनेक लोक रोजचं जेवण बनवताना त्यांचा वापर करतात. पण अनेकांना मनात एकच प्रश्न असतो – अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यात जेवण बनवणे सुरक्षित आहे की हानिकारक?
अलीकडच्या काही वर्षांत या विषयावर अनेक संशोधन झाले आहेत. यामुळे लोकांमध्ये जागरुकता वाढली आणि काही लोकांनी अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यांचा वापर कमी केला. तरीही, अनेक लोक अजूनही ही भांडी रोज वापरत आहेत. काही लोकांना असं वाटतं की यामुळे शरीरात अ‍ॅल्युमिनियम शोषले जाऊ शकते आणि आजार होऊ शकतात, तर काहींचा विश्वास आहे की हे भांडे सुरक्षित आहे. चला, आपण जाणून घेऊया याचं सत्य.
दिल्लीच्या डॉ. राम मनोहर लोहिया रुग्णालयातील न्यूट्रिशनिस्ट डॉ. शालिनी वर्मा म्हणतात की, अ‍ॅल्युमिनियम एक खराब धातू नाही. यापासून बनलेले भांडे जेवण बनवण्यासाठी किंवा जेवणासाठी वापरण्यात काही हरकत नाही. पण योग्य प्रकारचे अ‍ॅल्युमिनियम भांडे मिळणे गरजेचे आहे. चुकीच्या प्रकारे अ‍ॅल्युमिनियमचे भांडे वापरल्यास ते आरोग्यास हानिकारक ठरू शकतात.
अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यात जेवण बनवणे हानिकारक आहे का?
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, योग्य प्रकारे वापरल्यास हे भांडे हानिकारक नाहीत. फक्त काही गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे. जेवण बनवताना अ‍ॅल्युमिनियमची थोडीशी मात्रा जेवणात मिसळू शकते, विशेष म्हणजे आंबट पदार्थ जसे की टोमॅटो, लिंबू किंवा इमली वापरल्यास. संशोधनानुसार, शरीरात दररोज २ ते १० मिलीग्राम अ‍ॅल्युमिनियम अन्नातून प्रवेश करतो. या थोड्या मात्रेचा शरीरावर वाईट परिणाम होत नाही कारण किडनी ते बाहेर काढते. पण जास्त प्रमाणात आणि दीर्घकाळ सेवन केल्यास मेंदू, हाडे आणि किडनी यांवर वाईट परिणाम होऊ शकतो.
अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यांचे नुकसान
जर जास्त प्रमाणात अ‍ॅल्युमिनियम शरीरात पोहोचले, तर हे न्यूरोलॉजिकल समस्या, किडनीचे नुकसान आणि हृदय तसेच इतर शरीराच्या इतर भागावर वाईट परिणाम करू शकते. काही वेळा, भांड्यांमधून निघणारे हानिकारक पदार्थ गंभीर आरोग्याच्या समस्यांचे कारण ठरू शकतात.
तज्ज्ञ काय म्हणतात?
न्यूट्रिशन आणि आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यात जेवण बनवणे पूर्णपणे धोकादायक नाही, पण याचा वापर मर्यादित प्रमाणात करावा. आंबट आणि मसालेदार अन्न अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यात वारंवार बनवणे टाळावे. दीर्घकाळ अन्न जतन करण्यासाठी अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्यांचा वापर करू नये. स्टेनलेस स्टील, कास्ट आयरन किंवा काचेची भांडे तुलनेने सुरक्षित मानली जातात. तसेच, अ‍ॅल्युमिनियमच्या भांड्याची कोटिंग उघडायला लागल्यास त्यांचा वापर लगेच बंद करावा.