कुतूहल: कॉन-टिकी तराफ्यावरून सागरी प्रवास

जुन्या काळात आकाशातील तारे दाखवतील त्या मार्गाने नाविकांना, अतिविशाल प्रशांत महासागरातून अशक्य वाटणारी अंतरे ओलांडता येत, हे थॉरने सप्रयोग सिद्ध केले. प्रशांत महासागरातील प्रवाह आणि वारे यांची कॉन-टिकीला योग्य दिशेने नेण्यात मदत झाली. दरदिवशी त्यांनी सरासरी ८० किमी मजल मारली. प्रवासात ते थोडे भरकटले, शेवटी ९३ व्या दिवशी त्यांच्यापैकी एक जण डोलकाठीवर पाहात असताना ‘‘किनारा जवळच आहे’’ असे ओरडला. किनाऱ्यावरच्या लोकांनाही एकल तराफ्याचे इतके आश्चर्य वाटले की छोटय़ा होडय़ांतून कोण पाहुणे आलेत हे बघायला ते आले. बेटावरील फ्रेंच रहिवाशांनी सांगितले, ‘‘१५०० वर्षांपूर्वीचे आमचे पूर्वज तराफ्यावरून प्रवास करत, असे आम्ही ऐकले होते. आता प्रत्यक्ष पाहात आहोत!’’

ऑस्लो विद्यापीठातून प्राणीशास्त्र व भूगोल विषय शिकताना, पदवी न घेताच शिक्षण सोडणाऱ्या या अवलियाने नंतर ‘रा’ या वेताच्या गलबतातून एकेकाळी सुमेरियन गेले होते त्या अटलांटिक महासागरामार्गे सुखरूप जाणे शक्य आहे हे सिद्ध केले. एकेकाळी थॉरच्या कल्पना हास्यास्पद मानणाऱ्यांना त्याने अचंबित केले. मानवी जिद्दीला महासागरही अडथळा नसतो, हे दाखवणारा थॉर, प्राचीन नौकानयनपटूंचा इतिहास जगला. त्याच्या साहसावर आधारित ‘कॉन-टिकी’ पुस्तक आणि अनुबोधपट लोकप्रिय झाले.- अनघा शिराळकर, मराठी विज्ञान परिषद