एखादी व्यक्ती खरं बोलते की खोटं कसं ओळखावं? वाचा, पॉलीग्राफ चाचणी कशी काम करते?

आजच्या आधुनिक जगात, तंत्रज्ञानाने मानवाच्या अनेक समस्या सोडवल्या आहेत. गुन्ह्यांचे गूढ उकलण्यासाठी अनेक प्रकारच्या वैज्ञानिक तंत्रांचा वापर केला जातो. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) वैद्यकीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे मानवी वर्तन आणि खरे किंवा खोटे बोलण्याची त्यांची प्रवृत्ती तपासण्यासाठी विविध चाचणी पद्धती निर्माण करण्यात आलेल्या आहेत. यापैकी एक म्हणजे पॉलीग्राफ चाचणी, ज्याला सामान्यतः लाय डिटेक्टर चाचणी असेही म्हणतात. या चाचणीचा मुख्य उद्देश म्हणजे एखादी व्यक्ती खरे बोलत आहे की खोटे बोलत आहे हे शोधणे. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) पॉलीग्राफ चाचणी कशी काम करते? पॉलीग्राफ चाचणीसाठी एका विशेष प्रकारच्या मशीनचा वापर केला जातो, जो ईसीजी मशीनसारखा दिसतो. हे यंत्र एखाद्या व्यक्तीच्या शारीरिक प्रतिक्रिया रेकॉर्ड करते, ज्याद्वारे ती व्यक्ती खरे बोलत आहे की खोटे हे निश्चित केले जाऊ शकते. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून, जेव्हा एखादी व्यक्ती खोटे बोलते तेव्हा त्याच्या शरीरात काही बदल दिसून येतात, जसे की - हृदयाचे ठोके वाढणे, रक्तदाबात बदल होणे, श्वासोच्छवासाच्या गतीत बदल होणे आणि घाम येणे. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) पॉलीग्राफ मशीन या सर्व शारीरिक हालचालींची नोंद करते. चाचणी दरम्यान, व्यक्तीला अनेक प्रश्न विचारले जातात आणि त्यांची उत्तरे देताना, त्याच्या शरीराच्या प्रतिक्रिया मोजल्या जातात. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) पॉलीग्राफ चाचणीमध्ये कोणती उपकरणे वापरली जातात? या चाचणीमध्ये विविध प्रकारचे सेन्सर आणि उपकरणे वापरली जातात, जसे की: कार्डिओ-कफ: हे एखाद्या व्यक्तीचा रक्तदाब आणि हृदय गती मोजते. संवेदनशील इलेक्ट्रोड: हे व्यक्तीच्या त्वचेवर ठेवलेले असतात आणि शरीराच्या न्यूरोलॉजिकल क्रियाकलापांची नोंद करतात. श्वसन सेन्सर: हे एखाद्या व्यक्तीच्या श्वासोच्छवासाचा दर आणि पॅटर्न ट्रॅक करते. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) पॉलीग्राफ चाचणी अहवाल न्यायालयात वैध आहे का? पॉलीग्राफ चाचण्या अनेक कारणांमुळे पूर्णपणे विश्वासार्ह मानल्या जात नाहीत. शास्त्रज्ञांच्या मते, एखाद्या व्यक्तीमध्ये मानसिक ताण किंवा इतर कोणत्याही कारणामुळे वरील शारीरिक बदल देखील दिसून येऊ शकतात, ज्यामुळे चुकीचे परिणाम होऊ शकतात. म्हणून, भारतीय न्यायव्यवस्था कोणत्याही कायदेशीर कार्यवाहीत पॉलीग्राफ चाचणी अहवाल हा एकमेव पुरावा म्हणून स्वीकारत नाही. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) पॉलीग्राफ चाचणी जबरदस्तीने घेता येते का? भारतीय कायद्यानुसार, कोणत्याही व्यक्तीवर जबरदस्तीने पॉलीग्राफ चाचणी करता येत नाही. ही चाचणी केवळ व्यक्तीच्या संमतीनेच करता येते. सुरक्षा संस्थांनाही हा नियम पाळावा लागतो. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक) पॉलीग्राफ चाचणीचे फायदे आणि मर्यादा फायदे: संशयिताची मानसिक स्थिती समजून घेण्यास मदत होते. गुन्ह्यांच्या तपासात उपयुक्त ठरू शकते. व्यक्तीच्या भावनिक प्रतिक्रियांचे विश्लेषण केले जाऊ शकते. मर्यादा: नेहमीच अचूक निकाल देत नाही. काही लोक मानसिक नियंत्रण ठेवून फसवू शकतात. त्याचे निकाल न्यायालयात पुरावा म्हणून मानले जात नाहीत. (छायाचित्र स्रोत: फ्रीपिक)