सर्वाधिक स्मार्टफोन वापरणाऱ्या देशांच्या यादीत भारत तिस-या क्रमांकावर आहे. देशामध्ये दृष्टीपटलाशी (रेटिनाशी) निगडित आजार असलेल्या लोकांची संख्या एक कोटींहून अधिक आहे. मुंबई रेटिना केंद्राचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी आणि व्हिट्रिओरेटिनल सर्जन डॉ. अजय दुदानी यांनी यासंदर्भातील माहिती दिली. “माझ्या निरीक्षणानुसार वयाच्या साठीमध्ये असलेल्या किंवा त्याहून अधिक वयाच्या व्यक्तींपैकी ६०% व्यक्तींना कोणत्या ना कोणत्या प्रकारच्या मोतिबिंदूची समस्या जाणवते, ही वयोमानानुसार उद्भवणारी स्थिती आहे व त्यामुळे हळूहळू नजर कमी होत जाते. या रुग्णांपैकी ४०% रुग्णांच्या बाबतीत या आजाराचे स्वरूप अधिक तीव्र असते व त्यातून अंधत्व येऊ शकते. पण मोतिबिंदूच्या रुग्णांना हा आजार अगदी पुढच्या टप्प्यावर पोहोचल्यावर आले तरीही शस्त्रक्रियेच्या माध्यमातून पूर्णपणे बरे होऊ शकतात,” असं दुदानी म्हणाले.
यामध्येही सध्या स्क्रीन टाइम वाढल्याने अनेकांना डोळ्यांच्या समस्या उद्भवत असल्याचं दिसत आहेत. अतिरिक्त स्क्रीन टाइममुळे उद्भवणाऱ्या डोळ्यांच्या समस्या खालीलप्रमाणे…
> डोळे शुष्क होणे
तासनतास स्क्रीनकडे पाहत राहिल्यास पापण्यांची हवी तितकी उघडझाप होत नाही. यामुळे डोळ्यांच्या पृष्ठभागाचे संरक्षण करणारा अश्रूंचा पडदा उघडा पडतो आणि त्यामुळे डोळे कोरडे होतात व त्यांना खाज येते.
> डोळ्यांना थकवा येणे
अ‍ॅस्थेनोपिया, ऑक्युलर फटींग किंवा आय फटींग म्हणजे अतिवापरामुळे डोळ्यांना थकवा येणे. दीर्घकाळासाठी कम्प्युटर स्क्रीनकडे किंवा स्मार्टफोनकडे पाहत राहिल्यामुळे सर्रास जाणवणारा हा त्रास आहे व डोळ्यांना विश्रांती दिल्यास तो दूर होऊ शकतो.
> एज-रिलेटेड मॅक्युलर डिजनरेशन (एएमडी)
एएमडीचा केंद्रीय दृष्टीवर परिणाम होतो आणि वयोवृद्ध व्यक्तींमध्ये ही समस्या सर्रास आढळून येते. स्क्रीनमधून निघणा-या निळ्या प्रकाशाचा खूप जास्त संपर्क आल्याने दृष्टीपटलावर परिणाम होतो. यामधूनच एएमडी उद्भवू शकतो व यामुळे कालांतराने अंधत्व येते. मात्र एएमडीचे निदान वेळीच झाल्यास या आजारावर परिणामकारक उपचार मिळू शकतात.
> दूरची दृष्टी धूसर होणे
मायोपिया किंवा नियर साइटेडनेस ही एक सर्वसामान्य समस्या आहे. यात दूरवरच्या गोष्टी नीट दिसत नाहीत अथवा धूसर दिसतात. तसेच जवळच्या गोष्टी स्पष्ट दिसतात. सतत घरातच राहणे आणि स्क्रीनकडे प्रदीर्घ काळासाठी बघत राहणे यामुळे नजर हातभर अंतराहूनही जवळ असलेल्या वस्तूवरच खिळून राहते. यामुळे नियर सायटेडनेस ही समस्या उद्भवण्याची शक्यता वाढते.
डोळ्यांची शुष्कता, लक्ष केंद्रित करण्यास त्रास होणे आणि डोळ्यांशी निगडित इतर समस्या या खूप वेळ स्क्रीनकडे पाहत राहिल्याने जडतात.
डोळ्यांचे निरोगीपण जपण्यासाठी काही उपाय पुढीलप्रमाणे:
> पापण्यांची उघडझाप करत राहिल्यास व हायड्रेटिंग आय ड्रॉप्सचा वापर केल्याने डोळ्यांच्या शुष्कतेची समस्या दूर होऊ शकते.
> उजेडामुळे स्क्रीन चकाकू नये यासाठी खोलीतील प्रकाशयोजनेत योग्य ते बदल करा व कम्प्युटरची स्क्रीन स्वत:पासून हातभर लांब असेल याची काळजी घ्या.
> स्क्रीनवरील मजकुराचा आकार मोठा करा म्हणजे डोळ्यांवर ताण येणार नाही आणि तर ३०-४० मिनिटांनी विश्रांती घ्या.
यावर्षी १३ ऑक्टोबर रोजी ‘जागतिक दृष्टीदीन’ साजरा होत आहे. डोळ्यांच्या आरोग्याच्या महत्त्वाविषयी लोकांमध्ये जागरुकता वाढविणे, डोळ्यांचे आरोग्य जपण्यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी त्यांना प्रोत्साहित करणे हे या दिवसाचे लक्ष्य आहे. योग्य त्या प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करणे, नियमितपणे डोळे तपासून घेणे आणि वेळच्या वेळी औषधोपचार घेणे या गोष्टींची मदत होऊ शकेल. कितीवेळ स्क्रीनसमोर घालवतो याची नोंद ठेवायला विसरू नका आणि सगळ्यात महत्त्वाचे म्हणजे आपले डोळे व शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी आरोग्यपूर्ण व सक्रिय जीवनशैली स्वीकारा.