कुतूहल : कार्बन डायऑक्साइड शोषक महासागर

हेही वाचा >>> कुतूहल : दुधाळ समुद्र

नासाच्या संशोधन विभागाच्या निरीक्षणानुसार अंटार्क्टिक (दक्षिण) महासागर मोठ्या प्रमाणात कार्बन शोषून घेतो. औद्याोगिक क्रांतीदरम्यान ऊर्जेसाठी जीवाश्म इंधने जाळण्यास सुरुवात झाल्यापासून वातावरणात सोडलेल्या कार्बन डायऑक्साइडपैकी सुमारे एकचतुर्थांश कार्बन महासागराने शोषून घेतला आहे. वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइडचे प्रमाण वाढते तसतसा महासागर पृष्ठभाग तो शोषून घेतो. हे पाणी नंतर खोल समुद्रात मिसळू शकते किंवा ते थंड झाल्यावर खोलवर जाते. जेथे शोषलेला कार्बन डायऑक्साइड शेकडो वर्षे बंदिस्त राहून खोल अंतर्भागातील समुद्रातून हळूहळू प्रवाहित होत राहतो. वनस्पतीप्लवक समुद्रातील सर्वांत मोठ्या कार्बन शोषकांपैकी एक आहेत. हे सूक्ष्म सागरी शैवाल आणि जिवाणू जगाच्या कार्बन चक्रात मोठी भूमिका बजावतात आणि जमिनीवरील सर्व वनस्पती एकत्रितपणे जेवढा कार्बन शोषून घेतात, तेवढेच हे प्लवकदेखील शोषतात.

हेही वाचा >>> कुतूहल : समुद्री साप

पण काही काळानंतर कार्बन शोषून घेण्याची महासागराची क्षमता कमी होऊ लागेल, असे वैज्ञानिकांचे म्हणणे आहे. यामुळे वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइडची पातळी पूर्वीपेक्षा जास्त वेगाने वाढू शकते. पण समुद्र पुढील ५० वर्षे कार्बनशोषणाचे कार्य करत राहतील असा वैज्ञानिकांचा अंदाज आहे.

डॉ. बाळासाहेब कुलकर्णी

मराठी विज्ञान परिषद

ईमेल : office@mavipa.org

संकेतस्थळ : www.mavipa.org