दिल्लीतील बाजारपेठांच्या नावांमागील मनोरंजक इतिहास माहितीये का? चावरी बाजार ते बल्लीमारन; वाचा नावामागची गोष्ट

जुन्या दिल्लीतील प्रत्येक रस्त्याची आणि परिसराची स्वतःची कहाणी आहे. अरुंद रस्ते, ऐतिहासिक इमारती आणि बाजारपेठांमध्ये लपलेल्या या कथा दिल्लीचा ऐतिहासिक वारसा सांगतात. चला तर मग या काही खास ठिकाणांच्या नावांमागील रंजक कथा जाणून घेऊ या. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) चावरी बाजार चावरी बाजार आज दिल्लीतील लग्नपत्रिका आणि पितळ-तांब्याच्या व्यापारासाठी ओळखला जातो. येथील रस्ते हलवा-नागौरी आणि बेदमी पुरी सारख्या स्वादिष्ट पदार्थांसाठी देखील प्रसिद्ध आहेत. पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की या जागेला 'चावरी बाजार' असे नाव का देण्यात आले? (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) इतिहासकार आणि चित्रपट निर्माते सोहेल हाश्मी यांच्या मते, हे नाव १८ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात किंवा १९ व्या शतकाच्या सुरुवातीचे आहे. त्यावेळी दिल्लीच्या मुघल सम्राटाने कर वसुलीचे काम मराठ्यांकडे सोपवले होते, कारण ते त्यात अधिक कार्यक्षम होते. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) रोजच्या कामानंतर, कर वसूल करणारे एकाच ठिकाणी जमायचे, ज्याला हिंदीमध्ये 'चौपाल' म्हणतात. मराठीत अशाच एका मेळाव्याला 'चावडी' असे म्हणतात आणि हळूहळू हे नाव या ठिकाणासाठी लोकप्रिय झाले. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) हौज काझी हौज काझी हे जुन्या दिल्लीतील एक प्रमुख ठिकाण आहे. या जागेचे नाव काझी साहेबांच्या नावावरून ठेवण्यात आले ज्यांनी येथे एक हौज (जलाशय) बांधला. नंतर या तलावाभोवती एक कारंजेही बांधण्यात आले. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) आज ते ठिकाण दिल्ली मेट्रोच्या बांधकामाखाली समाविष्ट झाले आहे आणि आता तिथे काचेच्या छत्रीसारखी रचना उभी आहे, ज्याचा खरा उद्देश कोणालाही माहिती नाही. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) जुन्या दिल्लीतील व्यवसाय आणि चोरीच्या पद्धती जुन्या दिल्लीतील बाजारपेठांमधील दुकानांची रचना देखील खूप वेगळी होती. जुन्या काळात, दुकानदार त्यांच्या दुकानाबाहेर नावाच्या पाट्या लावत नव्हते जेणेकरून चोरांना त्यांच्या वस्तूंची माहिती मिळू नये. त्या काळात दुकानांचे शटर नव्हते, त्यामुळे दुकानांचे दरवाजे मोठे आणि लाकडाचे असायचे. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) सोहेल हाश्मीच्या मते, अनेक वेळा लोक रेल्वे ट्रॅक चोरून बाजारात विकत असत. नंतर, जेव्हा मेट्रो आली, तेव्हा चोरांनी तांब्याच्या तारा चोरण्याकडे वळले. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) बल्लीमारन बल्लीमारनचे नाव ऐकताच आपल्याला गालिबच्या हवेलीची आठवण येते. पण या नावामागील कथा काय आहे? काही लोकांचा असा विश्वास आहे की येथे इतक्या मांजरी होत्या की त्यांना मारण्यासाठी खास लोकांची नियुक्ती केली जात असे. पण हे पूर्णपणे चुकीचे आहे. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) खरंतर, या जागेला 'बल्ली मार' वरून हे नाव पडले. प्राचीन काळी, जेव्हा यमुना नदी रुंद आणि उथळ होती, तेव्हा नाविक वल्हेऐवजी लांब बांबूच्या काठ्या (बल्ली) वापरत असत. या खलाशांना 'बल्ली मार' असे म्हटले जात असे आणि म्हणूनच ते ठिकाण बल्लीमारन म्हणून ओळखले जाऊ लागले. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) गालिबची हवेली आणि औषधाचा किल्ला बल्लीमारन हे तेच ठिकाण आहे जिथे प्रसिद्ध उर्दू कवी मिर्झा गालिब यांचा वाडा आहे. गली कासिम जानमध्ये त्यांचा वाडा आहे. पण गली कासिम जान हे नाव कोणाच्या नावावर ठेवण्यात आले? (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) असे मानले जाते की कासिम जान हाकीम (डॉक्टर) होता, कारण त्यावेळी या रस्त्यावर अनेक हकीम राहत होते. प्रसिद्ध हमदर्द कंपनी, जी आता एक मोठा व्यावसायिक ब्रँड बनली आहे, त्याची सुरुवातही याच रस्त्यावरून झाली. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो) मशीद मुबारक बेगम 'मस्जिद मुबारक बेगम' ही मशीद ब्रिटिश अधिकारी डेव्हिड ऑक्टरलोनी यांच्या पत्नी असलेल्या प्रसिद्ध गणिका मुबारक बेगम यांनी बांधली होती. कालांतराने, मशिदीला 'रंडीची मशीद' म्हणूनही ओळखले जाऊ लागले, जे तिच्या भूतकाळाला एक संकेत आहे. (इंडियन एक्सप्रेस फोटो)