नोबेल पुरस्काराबद्दलची ही तथ्ये तुम्हाला माहीत आहेत का? १२५ वर्षांत फक्त ९ भारतीयांना मिळाला पुरस्कार

नोबेल पुरस्कार हा जगातील सर्वात प्रतिष्ठित पुरस्कारांपैकी एक आहे, जो भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, वैद्यकशास्त्र, साहित्य, शांती आणि अर्थशास्त्रातील कामगिरीचा गौरव करण्यासाठी दिला जातो. परंतु प्रसिद्धीच्या पलीकडे या पुरस्काराबद्दल काही आश्चर्यकारक तथ्ये जाणून घ्या. अल्फ्रेड नोबेल यांच्या मृत्युपत्रामुळे पुरस्कार शक्य झाला: डायनामाइटचा शोध लावणारे अल्फ्रेड नोबेल यांनी त्यांच्या मृत्युपत्रात नोबेल पारितोषिक देण्यासाठी आपली संपत्ती समर्पित केली. त्यांना संपत्ती किंवा सत्तेपेक्षा मानवतेसाठी सकारात्मक योगदान देणाऱ्यांना बक्षीस द्यायचे होते. १९०१ मध्ये पहिले नोबेल पारितोषिक देण्यात आले: नोबेल यांचे निधन १८९६ मध्ये झाले असले तरी पहिले पारितोषिक १९०१ मध्ये देण्यात आले. पहिल्या विजेत्यांमध्ये विल्हेल्म रोंटगेन (भौतिकशास्त्र) आणि जेकबस व्हँट हॉफ (रसायनशास्त्र) यांचा समावेश होता. बक्षिसाची रक्कम दरवर्षी बदलू शकते: नोबेल पारितोषिकांसाठीचे आर्थिक बक्षीस निधीच्या उत्पन्नानुसार बदलते. २०२५ मध्ये प्रत्येक नोबेल पारितोषिकाचे बक्षीस अनेक दशलक्ष स्वीडिश क्रोनर आहे. नामांकने ५० वर्षे गुप्त ठेवली जातात: नामांकित व्यक्तींची नावे आणि निवड प्रक्रियेतील इतर तपशील ५० वर्षे गुप्त ठेवले जातात, ज्यामुळे प्रक्रियेची अखंडता आणि गोपनीयता सुनिश्चित होते. मरणोत्तर पुरस्कार दुर्मिळ आहेत: नोबेल पारितोषिक सामान्यतः मरणोत्तर दिले जात नाहीत. तथापि, जर एखाद्या विजेत्याचा घोषणा आणि पुरस्कार समारंभाच्या दरम्यान मृत्यू झाला, तरीही तो पुरस्कार प्रदान केला जाऊ शकतो. सर्व पुरस्कार दरवर्षी दिले जात नाहीत: जर निवड समितीला असे वाटत असेल की कोणताही उमेदवार निकष पूर्ण करत नाही, तर विशिष्ट वर्षात काही विशिष्ट नोबेल पुरस्कार दिले जाऊ शकत नाहीत. हे अनेक वेळा घडले आहे, विशेषतः जागतिक संघर्षांदरम्यान. भारतातील नऊ नागरिकांना आतापर्यंत नोबेल पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे. रवींद्रनाथ टागोर यांना १९१३ साली साहित्यासाठी नोबेल पारितोषिक मिळाले. तर शेवटचा पुरस्कार अभिजीत बॅनर्जी यांना २०१९ साली अर्थशास्त्रासाठी विभागून नोबेल देण्यात आला होता. वाचा भारतीय नोबेल पारितोषिक विजेत्यांची संपूर्ण यादी