अन्वयार्थ: डोनाल्ड ट्रम्प यांचे ‘असिम’ पाकिस्तानप्रेम!

भारताने ६ मेच्या मध्यरात्रीनंतर ऑपरेशन सिंदूर मोहीम सुरू केली. पाकिस्तानकडूनही प्रत्युत्तरादाखल हल्ले सुरू झाले. हल्ले-प्रतिहल्ल्यांची तीव्रता वाढली आणि दहा मेच्या सकाळी भारताने पाकिस्तानच्या काही हवाई तळांवर हल्ले केले. दरम्यानच्या काळात अमेरिकेचे उपाध्यक्ष जे. डी. व्हान्स यांनी मुनीर आणि मोदी यांच्याशी स्वतंत्रपणे चर्चा केली, त्याही वेळी भारताने आक्रमक पवित्रा सोडलेला नव्हता. अखेरीस शस्त्रसंधीचा प्रस्ताव १० मे रोजी पाकिस्तानकडूनच आल्यानंतर भारताने प्रतिसाद दिला. पण त्याच दिवशी सायंकाळपासून ट्रम्प यांनी या वास्तवाला स्वत:च्या मध्यस्थी कथानकाचा रंग जो फासला, तो आजतागायत उतरलेला नाही!

अमेरिका त्याही वेळी मुनीर यांच्याशी बोलली होती, याही वेळी अमेरिकेकडून ट्रम्प भेटीची संधी मुनीर यांनाच देण्यात आली. यावरून तेथील शाहबाझ शरीफ सरकारला ट्रम्प यांच्या लेखी किती किंमत आहे किंवा नाही हे स्पष्ट होते. लोकशाहीचे कितीही गोडवे गायले, तरी पाकिस्तानी लष्करशहा आणि अमेरिकेचे प्रशासन हे नाते कित्येक वर्षे सौहार्दाचेच राहिले. आयुब खान, याह्या खान, झिया उल हक, परवेझ मुशर्रफ ही काही उदाहरणे. किंबहुना, लोकनियुक्त सरकारांपेक्षा अशा लष्करशहांबरोबरच अमेरिकेचे मैत्रीबंध अधिक दृढ राहिले. याह्या खान आणि मुशर्रफ यांना व्हाइट हाऊसच्या पाहुणचाराचा लाभ मिळाला. असिम मुनीर हे लष्करशहा नसले, तरी सध्या पाकिस्तानचे अघोषित शासक आणि भाग्यविधाते आहेत. त्यांनी खरे तर पाकिस्तानातील लोकशाहीची उरलीसुरली पतही मिटवून टाकली. त्यांच्या महत्त्वाकांक्षेपुढे पाकिस्तान अधिकाधिक भारतद्वेष्टा बनत आहे. द्वेषावर पोट भरता येत नाही, पण मुनीर यांना याची फिकीर नाही. त्याहीपेक्षा अधिक ती डोनाल्ड ट्रम्प यांना नाही. समोरच्या व्यक्तीचे किंवा राष्ट्रप्रमुखाचे आपल्या दृष्टीने व्यापारमूल्य किती, या एकमेव निकषावर ट्रम्प त्या व्यक्तीस शत्रू वा मित्र ठरवतात. पाकिस्तान सध्या मोठ्या प्रमाणात चिनी युद्धसामग्री वापरतो. पण भारताकडून प्रतिसाद मिळाला नाही, तर एफ – ३५ ही अत्याधुनिक लढाऊ विमाने ट्रम्प पाकिस्तानला तरी विकूच शकतात. त्यातून चीनवर कुरघोडी करण्याची संधी मिळाली, तर ट्रम्प ती कशाला सोडतात?

कॅनडातून क्रोएशियाला परतण्यापूर्वी आपल्याला भेटावे, ही ट्रम्प यांची विनंती मोदी यांनी चक्क धुडकावून लावली. याउलट मुनीर मात्र ट्रम्प यांना भेटले. भारत-पाकिस्तान यांच्यातील संभाव्य अणुयुद्ध थांबवल्याबद्दल ट्रम्प नोबेल शांतता पारितोषिकासाठी पात्र ठरतात, अशी तारीफ मुनीर यांनी केली. खुद्द व्हाइट हाऊसनेच याची माहिती दिली. अशा स्तुतिभाटांना प्रसन्न करण्यास ट्रम्प नेहमीच आतूर असतात. तशात पूर्वी सोव्हिएत फौजांविरुद्ध तालिबानी पाठवण्यासाठी, इराक व अफगाणिस्तान युद्धात मोक्याचा तळ म्हणून पाकिस्तानचा वापर अमेरिकेने करून घेतलाच होता. आता इराणवर कारवाई करण्याचे अमेरिकेने ठरवले, तर पाकिस्तानसारखा सोयीस्कर तळ दुसरा मिळणार नाही. ट्रम्प यांच्या ‘असिम’ पाकिस्तानप्रेमामागे हे समीकरणही असू शकतेच.