Health Husband Wife Relationship …तर कामजीवनच नव्हे तर वैवाहिक जीवनही उद्ध्वस्त होते

दु:ख किंवा वेदना देणाऱ्या क्षणांवर ‘पडदा टाकणे’ म्हणजे ते क्षण विसरले जाणे नव्हे (मेमरी ग्रॅन्यूअल्समध्ये, स्मरणबिंदूंमध्ये, मेंदूत आपल्या ‘स्व’ने ते ऑलरेडी साठवून ठेवलेले असतात) तर त्या क्षणांना भविष्यात मुद्दाम उकरून न काढणे. उदाहरणार्थ, आपल्याला आपल्या विद्यार्थीदशेत आपल्या कुठल्या तरी शिक्षकांनी शिक्षा दिलेली असते, ती आता आठवायला सांगितली तर तो प्रसंग सविस्तर आठवतो. परंतु आता विचारेपर्यंत त्या गोष्टीवर आपण कळत नकळत पडदा टाकलेला असतो. आपण तो प्रसंग विसरलेलो नसलो तरी! हे असे जमणे सवयीने शक्य असते व ते जमतेही. आणि समजा तरीही तो प्रसंग आठवलाच तर त्याक्षणी तो ठामपणे ‘बाजूला करायचा’. मनोनिग्रह आणि सततच्या सेल्फ टॉकने, स्वगत संभाषणाने हे जमू लागते. कारण अशा दहापैकी नऊ वेळा तरी क्षुल्लक क्षुल्लक कारणांनी असे प्रसंग घडलेले असतात.

सॉरी म्हणजे नात्याचा आदर

अबोला ही वादाची प्रतिक्रिया असते. दिवसन् दिवस नाही तर आठवडान् आठवडा पती-पत्नी एकमेकांशा वादच काय संवादही करीत नाहीत. थोडक्यात त्यांच्यातील नाते ‘हँग’ होत असते. तो नातेसंबंधाचा कॉम्प्युटर ‘रिस्टार्ट’ करण्यासाठी ‘कंट्रोल, आल्टर, डिलीट’ची मी तीन बटणे वापरायला माझ्या केसेसना सांगतो. पहिले बटण ‘सॉरी’चे. म्हणजे जोडीदाराला मिठीत घेऊन हलके चुंबन देऊन ‘सॉरी’ म्हणायला शिका. ‘सॉरी’ म्हणणे म्हणजे तुम्ही चुकलात असे नसून तुम्ही तुमच्या नात्याचा आदर करीत आहात हा आहे.

तडजोड आणि परिपक्वता

दुसरे बटण म्हणजे ‘माफ कर’, फर्गीव मी, म्हणायला शिका. जोडीदारासारख्या जीवलगाची माफी मागणे हा तुमच्या मनाचा मोठेपणा असतो की, तुम्ही तुमचा ईगो कॉम्प्रमाईज करायला व तडजोडीचे भान ठेवायला शिकता. असे वारंवार जगायला लागणे म्हणजेच परिपक्वता येणे. आणि आपण परिपक्व होत चाललोत याचा तुम्हाला स्वत:ला यामुळे अभिमान वाटायला काहीच हरकत नाही.

डिलीट बटण

आणि तिसरे सर्वात महत्त्वाचे ‘डिलीट’ बटण म्हणजे जोडीदाराला जादूकी झप्पी देऊन ‘आय लव यू’ म्हणायचे वळण तुमच्या नाठाळ जिभेला द्या. जिभेला कदाचित असे सोपे जोडाक्षरविरहित शब्द उच्चारायला अवघडले जात असेलही. कारण ‘अ‍ॅरेंज्ड मॅरेज’ प्रकारात जीभ अशी सहजासहजी वळवळत नाही. (आणि पंचाऐंशी टक्के लग्ने अजून याच प्रकारात मोडतात). हे वळण आपल्या जिभेला लावाच.

राग मनात घर करतो…

नातेसंबंध पुन्हा सुरू होण्यासाठी या तिन्ही बटणांचा उपयोग वारंवार करावा लागला तरी करीत राहा. एकदा घसरलेली गाडी पुन्हा रुळावर आणली की मग वैवाहिक जीवनाचा पुढील प्रवास सुरळीतपणे सुरू होतो. परंतु वादावर पडदा टाकणेही तेवढेच आवश्यक असते. कारण नंतर प्रसंग आठवेनासा होतो पण त्या प्रसंगाचा राग मात्र मनात घर करून राहतो. वादाचे हे मनातील घर ‘मेणाचे’ न राहता ‘शेणाचे’ होऊन वाहून जावे म्हणून प्रेमाच्या पावसाची एक तरी सर जोरात आली पाहिजे. आणि हा पाऊस मिठीतल्या मिठासमध्ये जोडीदारावर हलक्या चुंबनांच्या वर्षांवाने तुम्ही आणू शकता.

डॉ. सामक टायमर मेथड

शिल्लक राहिलेले वादाचे अवशेष पूर्णपणे नेस्तनाबूत करू शकला नाहीत तरी त्यावर पडदा टाकण्यासाठी माझी ‘स्वानुभवा’तून विकसित केलेली ‘डॉ. सामक टायमर मेथड’ वापरणे उपयुक्त ठरेल. दाम्पत्याने पहिल्यांदाच ठरवायचे की, कितीही वाद झाले तरी पुन्हा एकत्र येण्याचे सूत्र पाळायचे. नाते ‘हँग’ होऊ द्यायचे नाही. ‘टायमर मेथड’मध्ये वादानंतर ‘पंधरा’ मिनिटांनी वादावर ‘पडदा टाकून’ दोघांनीही एकमेकांशी बोलायला लागायचे आणि पुन्हा तो वादाचा विषय उकरून काढायचा नाही. हे एकदा जमायला लागले की, ती ‘पडदा टाकण्याची’ वेळ पाच मिनिटांवर आणायची आणि जणू काही घडलेच नाही अशा थाटात वागायचे. हे ही दोघांना अंगवळणी पडले की ती ‘पडदा टाकण्याची’ वेळ वाद झाल्या झाल्या आणायला शिकायची. हे सहज जमू शकते जेव्हा दोघांच्याही लक्षात येते की आपण फालतू कारणांनी वाद करत आहोत. रक्त आटवत आहोत. ‘पडदा टाकण्याची’ सवय होणे नितांत आवश्यक असते. आणि ती होतेही. ‘पडदा टाकण्याचा’ उत्तम वार्षिक दिवस म्हणजे लग्नाचा वाढदिवस. सर्व वादांना तिलांजली देऊन हा दिवस साजरा केला तर लग्नाची गाठ गळफास वाटणार नाही.

डोक्याची शांतता

प्रत्येक दाम्पत्याने ही तत्त्वे जर नियमितपणे अमलात आणली तर दाम्पत्यजीवनात सुख सुख म्हणतात ते काय असते हे कळायला लागेल. कारण सुख म्हणजे दु:खाचा अभाव नसून, शांत डोक्याने दु:खाचे अस्तित्व मान्य करून त्रयस्थपणे जगण्याची अनुभूती घेणे हेच असते. वादाची तीव्रता कमी करायला शिकले की ही ‘डोक्याची शांतता’ मिळणे अजिबात अवघड नसते. हे स्वानुभवाचे बोल आहेत. मी कोणी फार मोठा बिनचूक ज्ञानी आहे म्हणून नाही तर कदाचित तुमच्यापेक्षाही जास्त चुकांचा, घोडचुकांचा अनुभव आम्हाला जास्त असल्याने तुम्ही ही तत्त्वे ऐकून वापरावीत एवढेच. ‘पुढच्याला ठेच, मागचा शहाणा’ न्यायाने व्यावसायिक व वैयक्तिक अनुभवजन्य ज्ञानाचा फायदा तुम्हालाही व्हावा हीच माफक अपेक्षा. आणि ही जबाबदारी तुम्हा दोघांचीही असते हे सांगणेही न लगे.

यापूर्वी चतुरंग पुरवणीत १३ एप्रिल २०१३ रोजी प्रकाशित झालेला लेख पुनर्प्रकाशित करत आहोत.