Inhalers and nasal sprays may strain the heart: दमा आणि अ‍ॅलर्जीशी झुंजणाऱ्या लाखो लोकांसाठी इनहेलर आणि नोजल स्प्रे हे पहिले पर्याय असतात. ते नाक किंवा श्वसन मार्ग खुला करतात, जळजळ कमी करतात आणि जलद आराम देतात. मात्र, डॉक्टरांनी इनहेलर किंवा नोजल स्प्रे वापरण्याबाबत धोक्याचा इशारा दिला आहे. इनहेलर किंवा नोजल स्प्रे वापरल्याने त्या वेळेपुरता आराम तर मिळतो, पण त्यातील स्टिरॉईड्स शरीरासाठी घातक ठरतात. यामधील कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स चुकीच्या पद्धतीने किंवा दीर्घकाळ वापरले गेले तर ते हृदयासाठी हानिकारक ठरू शकतात.

इनहेल्ड आणि इंट्रानेझल कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स हे श्वसनमार्ग आणि नाकाचा दाह बंद करण्याचं काम करतात असे दिल्लीतील एका मेडिकल इन्स्टिट्यूटमधील पल्मोनोलॉजी विभागाचे डायरेक्टर डॉ. अनिमेश आर्य यांनी सांगितले. “इनहेलर आणि नोजल स्प्रेमधील एक लहान अंश पद्धतशीरपणे शोषला जातो. जास्त डोसमध्ये किंवा दीर्घकाळ वापरल्यास हे शोषण वाढते. त्यामुळे रक्तदाब वाढण्याची शक्यता असते आणि चयापचय विकार होतात. परिणामी हृदय आणि रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणालीवर ताण येतो”, असे डॉ. आर्य यांनी सांगितले.

जास्त धोका कोणाला?

मानक कमी प्रमाणातील डोस इनहेलर्स सुरक्षित मानले जातात, तरी सर्व रूग्णांमध्ये धोका एकसारखा नसतो. डॉ. आर्य यांनी सांगितले की, आधीपासून हृदयरोग, अनियंत्रित उच्च रक्तदाब, मधुमेह किंवा चयापचय अशा समस्या असलेल्या व्यक्तींना स्टिरॉईडसंबंधित दुष्परिणाम होण्याची शक्यता जास्त असते.

वयस्कर लोक आणि CYP3A4 एंन्झाईम्सशी संबंधित औषधे घेणाऱ्या रूग्णांकडे विशेष लक्ष द्यावे लागते. ही औषधे स्टिरॉईड्सचे शोषण वाढवू शकतात. गंभीर दम्यासाठी उच्च डोस इनहेलरची आवश्यकता असलेल्यांना सिस्टेमिक एक्सपोजर टाळण्यासाठी वेळोवेळी पुनरावलोकन आणि डोसचे समायोजन करावीत.

हेही वाचा

याचा सुरक्षित वापर कसा केला जातो?

डॉ. आर्य यांनी दिलेल्या माहितीप्रमाणे, डोस नियंत्रण महत्त्वाचे आहे. नेहमी सर्वात कमी प्रभावी डोस वापरा. तज्ज्ञांनी दिलेल्या इशाऱ्याकडे दुर्लक्ष करू नये. जर तुम्हाला छातीत दुखणे, श्वास घेण्यात त्रास, सतत डोकेदुखी, रक्तदाब वाढणे, चेहऱ्यावर गोलाकारपणा, अचानक वजन वाढणे किंवा दृष्टी बदलणे या लक्षणांवर लक्ष द्या. ही स्टिरॉईड्सशी संबंधित परिणामांची लक्षणे असू शकतात.

सुरक्षित पर्याय कोणते?

दीर्घकालीन उपचारांची गरज भासल्यास फॉर्मोटेरॉल हे रिलीव्हर आणि मेंटेनन्स थेरपी दोन्ही घेऊ शकता. गंभीर दम्यासाठी LABA/LAMA कॉम्बिनेशन किंवा बायोलॉजिकल थेरपी जोडल्याने स्टिरॉईड्सचा वापर कमी होण्यास मदत होऊ शकते. तसंच इंट्रानेसल अँटीहिस्टामाइन्स, अँटीकोलिनर्जिक्स, क्षारयुक्त सिंचन, ल्युकोट्रिएन रिसेप्टर विरोधी किंवा अ‍ॅलर्जीन इम्युनोथेरपी अशा पर्यायांचाही सल्ला दिला जातो. हे पर्याय स्टिरॉईड्स डोस कमी करण्यास मदत करतात.