Knee Ligament Repair: टीम इंडियाचा स्टार क्रिकेटर ऋषभ पंतच्या (Rishabh Pant) कारचा (३० डिसेंबर) पहाटे दिल्लीहून उत्तराखंडला जात असताना अपघात (Car Accident) झाला. ज्यामध्ये तो गंभीर जखमी झाला. सध्या ऋषभ पंतवर उपचार सुरू असून त्याची प्रकृती धोक्याबाहेर असल्याचं समजतं आहे. या अपघातात ऋषभच्या कपाळावर दोन जखमा झाल्या आहेत, त्याच्या गुडघ्यात अस्थिबंधनला (लिगामेंट) दुखापत झाली आहे आणि त्याच्या उजव्या मनगट, घोट्याला, पायाच्या बोटालाही दुखापत झाली आहे. त्याच्या पाठीलाही खरचटलं असून आहे. दरम्यान त्याची प्रकृती आता स्थिर आहे.
लिगामेंट फुटल्यानंतर काय होते? लिगामेंटचे किती प्रकार आहेत? लिगामेंटचा उपचार कसा केला जातो? लिगामेंट किती दिवसात बरे होऊ शकते? हे आज आपण ऑर्थोपेडिक सर्जन डॉ. हरिसिंह मीना यांच्याकडून जाणून घेऊया.
(हे ही वाचा : Rishabh Pant Car Accident: पाकिस्तानच्या खेळाडूंनी ऋषभ पंतसाठी केली प्रार्थना; मैदानावर लवकर परतण्यासाठी दिल्या शुभेच्छा)
लिगामेंटचे किती प्रकार आहेत?
अस्थिबंधन (ligament) हा तंतुमय संयोजी ऊतक आहे. ही उती हाडांना इतर हाडांशी जोडते. याला आर्टिक्युलर लिगामेंट, आर्टिक्युलर लारुआ , तंतुमय अस्थिबंधन किंवा खरे अस्थिबंधन असेही म्हणतात . शरीरातील अस्थि जागेवर राखण्यासाठी लिगामेंट फार महत्त्वाचे असते. लिगामेंट एका हाडांना दुसऱ्या हाडाशी जोडतात. लिगामेंट हाडे इतर हाडांना जोडून सांधे तयार करतात. पाय लचकल्यावर लिगामेंट दुखावण्याचे प्रकार आढळतात. यामध्ये बहुदा प्रपादकीय हाडे मोडण्याचे प्रकार प्रामुख्याने दिसून येतात. काही वेळा हाडे न मोडता फक्त लिगामेंट निखळते.
डॉ. हरिसिंह मीना यांनी सांगितले की, अचानक अपघात, खेळताना दुखापत, अचानक धक्का, उडी मारताना चुकीच्या पद्धतीने उतरणे यामुळे गुडघ्याच्या अस्थिबंधनाचे नुकसान होऊ शकते. गुडघ्याच्या सांध्यामध्ये चार प्रमुख अस्थिबंधन आहेत ज्यात-
ACL – अँटिरियर क्रूसिएट लिगामेंट
PCL – पोस्टरियर क्रूसिएट लिगामेंट
MCL – मेडियल कोलॅटरल लिगामेंट
LCL – पार्श्व कोलॅटरल लिगामेंट
ACL शस्त्रक्रिया गुडघा ठिकाणी ठेवण्यास मदत करते. फुटबॉल, बास्केटबॉल आणि स्कीइंगमध्ये जेव्हा गुडघा जास्त ताणला जातो तेव्हा अस्थिबंधन फाटण्याची परिस्थिती उद्भवते. अशा स्थितीत गुडघ्याला सूज येते आणि त्यात वेदना सुरू होतात. गुडघा निखळला जातो आणि चालण्यास त्रास होतो. याशिवाय, दोन मेनिस्कस देखील आहेत जे गुडघ्याच्या कूर्चाचा एक भाग आहेत. गुडघ्याचे सांधे एकत्र ठेवण्यास तसेच हाडांचे झीज होण्यापासून संरक्षण करण्यास मदत करते.
(हे ही वाचा : “पंतनेच Google ला त्याचं नाव टाकून आम्हाला दाखवलं अन् त्यानंतर…; रुग्णालयात घेऊन गेलेल्या तरुणांनी सांगितला घटनाक्रम)
लिगामेंट शस्त्रक्रिया कशी केली जाते?
डॉ. मीना यांच्या मते, आर्थ्रोस्कोपिक पद्धतीने अस्थिबंधनांवर यशस्वी उपचार करणे आता शक्य झाले आहे. फाटलेले कोणतेही अस्थिबंधन चीर न लावता आर्थ्रोस्कोपच्या मदतीने दुरुस्त केले जाते किंवा दुरुस्त केले जाते. आर्थ्रोस्कोपच्या दुरुस्तीसाठी, हॅमस्ट्रिंग स्नायूंमधून आलेले कलम नवीन अस्थिबंधन तयार करण्यासाठी वापरले जातात. दुखापतीमुळे फाटलेल्या अस्थिबंधनाचा भाग काढला जातो. परिणामी, गुडघ्याची अस्थिरता दूर होते आणि वेदना कमी होते.
गुडघ्याचा लिगामेंट बरा होण्यासाठी किती वेळ लागतो?
डॉ. मीना यांच्या म्हणण्यानुसार, “पायाला झालेल्या दुखापतींमुळे पुष्कळदा गुडघ्याच्या अस्थिबंधनाची शस्त्रक्रिया केली जाते. दुसरीकडे, जर एसीएल फाटला असेल, तर अशा स्थितीत ते बरे होण्यासाठी ४ ते ६ महिने लागू शकतात. दुसरीकडे, सामान्यतः व्यक्तीला ४ ते ६ आठवड्यांत चालण्याची परवानगी मिळते. तथापि, या वेळी जखमी गुडघ्याचा जास्त वापर करण्यास मनाई आहे, कारण बरे होण्यासाठी जास्त वेळ लागू शकतो.