Fact Check Of Underground Garbage Bins : लाईटहाऊस जर्नलिझमला सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर मोठ्या प्रमाणावर शेअर होत असलेला एक व्हिडीओ आढळला आहे. या व्हिडीओमध्ये भूमिगत कचरा व्यवस्थापन प्रणाली (Underground Garbage Bin System) दाखवली आहे. व्हिडीओमध्ये असा दावा केला गेला आहे की, ही भूमिगत कचरा व्यवस्थापन प्रणाली बेळगावमधील आहे आणि आमदार अभय पाटील यांनी ती लागू केली आहे.
तपासादरम्यान आम्हाला आढळले की, हा व्हिडीओ तुर्कस्तानमधील जुना आहे; भारतातील बेळगावमधील नाही, त्यामुळे व्हायरल होणारा हा दावा दिशाभूल करणारा आहे.
काय होत आहे व्हायरल?
फेसबुक युजर ‘बदलापूर दक्ष नागरिक मंच’ने आपल्या प्रोफाइलवर हा व्हिडीओ “बेळगावात होऊ शकतं तर इतर ठिकाणी का नाही”; अशी कॅप्शन देऊन शेअर केला आहे.
https://www.facebook.com/groups/681822542172408/posts/2545885719099405
इतर सोशल मीडिया युजर्सही असाच दावा करून हा व्हिडीओ शेअर करत आहेत.
https://www.facebook.com/reel/831219995971507
https://www.facebook.com/reel/1474367403833896
तपास:
आम्ही एका साध्या रिव्हर्स इमेज सर्चने तपास सुरू केला आणि आम्हाला आढळले की हा व्हिडीओ २०२१ मध्येही व्हायरल झाला होता.
https://www.facebook.com/watch/?v=3069180856703700
आम्हाला ट्रकवर एक नंबर प्लेट आणि काही मजकूर दिसला. नंबर होता, ’34 EF 4247′. ÜSKÜDAR BELEDİYESİ हा शब्द तुर्की भाषेतला आहे आणि त्याचा अर्थ तुर्कीमधून अनुवाद ‘Üsküdar Municipality’ (तुर्कीतील शहराची महानगरपालिका) असा होतो.
त्यानंतर कीवर्ड सर्च केल्यावर आम्हाला आढळले की, “34 EF 4247” हा क्रम तुर्की वाहन परवाना प्लेट क्रमांक आहे.
रिव्हर्स इमेज सर्चद्वारे आम्हाला आढळले की, हा व्हिडीओ १२ वर्षांपूर्वी ‘Hidro-Mak’ या YouTube चॅनेलवर अपलोड करण्यात आला होता.
२०१३ मध्ये अपलोड केलेल्या या व्हिडीओच्या वर्णनात असे लिहिले होते की, Garbage Truck with under ground container system Crane . Crane capacity 7m 1 ton. HidroMak is manufacturer of garbage compactor from Turkey. (भूगर्भातील कंटेनर प्रणाली क्रेनसह कचरा ट्रक. क्रेनची क्षमता ७ मीटर १ टन. हिड्रो-मॅक तुर्कस्तानमधील कचरा कॉम्पॅक्टरचा उत्पादक आहे.)
तथापि, आम्ही बेळगावमध्ये असा काही विकास अलीकडे झाला आहे का हे सुद्धा तपासून पाहिले.
२०२२ मधील एका बातमीनुसार…
आमदार अभय पाटील म्हणाले की, “सेन्सर असलेली भारतातील पहिली भूमिगत कचरा पेटी” बसवण्यात आली आहे. हा कचऱ्याचा डब्बा ‘बेळगाव दक्षिण मतदारसंघातील श्री बसवेश्वर चौकात’ बसवण्यात आलेला असून तो देशातील पहिला असा प्रकल्प आहे.
ईटीव्ही भारतच्या अहवालानुसार, महानगरपालिकेच्या १५ व्या आर्थिक योजनेअंतर्गत, बेळगावच्या दक्षिण मतदारसंघात दोन वर्षांपूर्वी अशा भूगर्भातील कचरापेट्या २४ ठिकाणी बसवण्यात आल्या आहेत आणि त्या कार्यरत आहेत. महापालिका लवकरच उत्तर मतदारसंघातही या कचरापेट्या बसवण्याच्या तयारीत आहे.
https://www.etvbharat.com/kn/!state/belagavi-underground-dustbin-corporation-set-to-implement-in-north-constituency-karnataka-news-kas25032800954
निष्कर्ष: भूगर्भातील कचरापेट्या दर्शविणारा हा व्हिडीओ भारतातील बेळगावमधील असल्याचा दावा दिशाभूल करणारा आहे. बेळगावमध्ये अशाच कचरापेट्या बसवल्या असल्या, तरीही हा व्हिडीओ तुर्कस्तानमधील आहे.