Intermittent fasting: वजन कमी करण्याच्या ‘या’ पद्धतीने आई बनण्यास येऊ शकतो अडथळा; संशोधकांनी केले अलर्ट

जागतिक स्तरावर वजन कमी करण्यासाठी अधूनमधून उपवास करणे ही सर्वात जास्त वापरली जाणारी एक पद्धत आहे. अधूनमधून उपवास म्हणजे ठराविक वेळेत काहीतरी खाणे. याशिवाय दररोज ६ ते ८ तास उपवास करणे आणि नंतर हलका-पौष्टिक आहार घेणे. तज्ज्ञांचे मत आहे की असे केल्याने चरबी सहज बर्न होण्यास मदत होते. यामुळेच भारतासह जगातील अनेक देशांमध्ये अधूनमधून उपवास करण्याचा ट्रेंड खूप वाढला आहे. दरम्यान, नुकत्याच झालेल्या एका अभ्यासात, शास्त्रज्ञांच्या टीमने महिलांमध्ये अधूनमधून उपवास केल्याने काही दुष्परिणामांबद्दल सतर्क केले आहे. संशोधकांच्या टीमला असे आढळून आले की अधूनमधून उपवास केल्याने महिलांच्या प्रजनन संप्रेरकांवर परिणाम होतो. शास्त्रज्ञांनी सांगितले की, या पद्धतीचा वापर करणाऱ्या महिलांना आई होण्याशी संबंधित समस्यांबद्दल माहिती मिळाली आहे. हार्मोनल असंतुलनामुळे शरीरात प्रजननासोबतच अनेक प्रकारच्या गुंतागुंतीचा धोका असू शकतो, त्यामुळे वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय असे उपाय टाळावेत. जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या या अभ्यासात , संशोधकांच्या टीमने असा अहवाल दिला की ज्या स्त्रिया अधूनमधून उपवास करतात त्यांना DHEA संप्रेरक असंतुलनाचा धोका असल्याचे दिसून आले. अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की या आहार पद्धतीमुळे शरीरातील या आवश्यक संप्रेरकाचे उत्पादन कमी होते, ज्याचा अंड्याच्या गुणवत्तेवर आणि अंडाशयाच्या कार्यावरही परिणाम होत असल्याचे दिसून आले आहे. डिहायड्रोएपियान्ड्रोस्टेरॉन (DHEA) हार्मोन नैसर्गिकरित्या एडर्नल ग्रंथीद्वारे तयार केला जातो. DHEA टेस्टोस्टेरॉन आणि इस्ट्रोजेनसह इतर हार्मोन्स देखील तयार करण्यात मदत करते. या हार्मोनच्या कमतरतेमुळे, लैंगिक इच्छा कमी होणे, नपुंसकता-वंध्यत्व इत्यादींचा धोका असू शकतो. महिलांमध्ये अधूनमधून उपवासाचे दुष्परिणाम शोधण्यासाठी, शिकागो येथील इलिनॉय विद्यापीठातील प्रमुख संशोधक डॉ क्रिस्टा व्हेरिटी यांच्या नेतृत्वाखालील टीमने ८ आठवडे अभ्यास केला. असे आढळून आले की उपवास केल्याने वजन कमी होऊ शकते, परंतु यामुळे महिलांमध्ये डीएचईए हार्मोनची पातळी कमी झाली आहे. रजोनिवृत्तीपूर्वी आणि रजोनिवृत्तीनंतरच्या दोन्ही स्त्रियांमध्ये या हार्मोनची कमतरता नोंदवली गेली आहे. या आधारावर संशोधकांनी सांगितले की, आई बनण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या महिलांसाठी अधूनमधून उपवास हा सुरक्षित पर्याय मानला जाऊ शकत नाही. अभ्यास संशोधक डॉ. व्हरायटी म्हणतात, जरी अधूनमधून उपवास करणार्या महिलांमध्ये सेक्स ड्राईव्हशी संबंधित समस्या दिसल्या नाहीत, परंतु अभ्यासादरम्यान केलेल्या रक्त चाचण्यांमधून निश्चितपणे DHEA संप्रेरक असंतुलनाबद्दल स्पष्ट झाले आहे. हे संप्रेरक पुनरुत्पादनासाठी आवश्यक असल्याने आणि अंड्याच्या गुणवत्तेसाठी आवश्यक मानले जात असल्याने, त्याच्या कमतरतेमुळे आई होण्यात समस्या निर्माण होऊ शकतात. रजोनिवृत्तीनंतर DHEA पातळी कमी झाल्यास अधिक गंभीर गुंतागुंत होऊ शकते कारण या काळात इस्ट्रोजेन हार्मोन देखील कमी होऊ लागतो. संशोधक क्रिस्टा म्हणतात की DHEA हार्मोनमध्ये वाढ स्तनाच्या कर्करोगाच्या जोखमीशी संबंधित असल्याचे दिसून आले आहे. अशा परिस्थितीत, त्याची कपात हा धोका कमी करण्यास मदत करू शकते, परंतु लोकांनी त्याच्या इतर जोखमींबद्दल सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे. जर महिलांना अधूनमधून उपवास करायचा असेल तर त्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या. वजन कमी करण्यासाठी इतर सुरक्षित पर्याय देखील वापरले जाऊ शकतात.(सर्व फोटो: संग्रहित)