‘सिंदूर’आधीचे ११ ऑपरेशन्स कसे होते? १९६५ ते २०२५ पर्यंत पाकिस्तानच्या कुरापतींना भारताने दिले आहे शक्तिशाली प्रत्युत्तर…

१९४७ मध्ये झालेल्या फाळणीनंतर भारत आणि पाकिस्तानमधील संबंध ताणले गेले. भारताने पाकिस्तानच्या दहशतवादी कारस्थानांना आणि सीमेपलीकडून होणाऱ्या घुसखोरीला वारंवार चोख प्रत्युत्तर दिले आहे. (PTI Photo) १९६५ ते २०२५ पर्यंत, भारताने एकूण ११ मोठ्या लष्करी कारवायांद्वारे पाकिस्तानला त्यांच्या नापाक कारवायांसाठी योग्य उत्तर दिले आहे. (ANI Photo) या सर्व कारवायांनी भारताची लष्करी शक्ती, धोरणात्मक समज आणि दहशतवादाविरुद्धचे शून्य सहनशीलता धोरण जगासमोर सिद्ध केले आहे. (Photo Source: Express Archive) अलिकडेच झालेले 'ऑपरेशन सिंदूर' हे याचे ताजे उदाहरण आहे. या ११ कारवायांची संपूर्ण यादी, त्यांचा उद्देश आणि पाकिस्तानला प्रत्येक वेळी भारतासमोर कसे गुडघे टेकावे लागले ते जाणून घेऊया... (एएनआय फोटो) ऑपरेशन रिडल (१९६५): पहिले योग्य उत्तर १९६५ मध्ये पाकिस्तानने 'ऑपरेशन जिब्राल्टर' आणि 'ग्रँड स्लॅम' अंतर्गत जम्मू आणि काश्मीरमध्ये घुसखोरी करण्याचा प्रयत्न केला. याला प्रत्युत्तर म्हणून भारताने ६ सप्टेंबर १९६५ रोजी 'ऑपरेशन रिडल' सुरू केले. भारतीय सैन्याने लाहोर आणि कसूरवर हल्ला केला ज्यामुळे पाकिस्तान हादरला आणि संपूर्ण जगाला संदेश गेला की भारत आपल्या भूभागाचे रक्षण करण्यासाठी प्रत्येक पाऊल उचलेल. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन अब्लाझ (१९६५): युद्धापूर्वीची तयारी या वर्षी भारताने 'ऑपरेशन अब्लाज' अंतर्गत पश्चिम सीमेवर सैन्याची गस्त वाढवली. ही कारवाई थेट युद्ध नव्हती, तर संभाव्य संघर्षाची तयारी होती. त्याचे धोरणात्मक गांभीर्य यावरून सिद्ध होते की त्यानंतर ताश्कंद करार झाला, ज्यामध्ये सोव्हिएत युनियनला मध्यस्थी करावी लागली. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन कॅक्टस लिली (१९७१): बांगलादेशच्या स्वातंत्र्याचा पाया १९७१ च्या युद्धात भारताने 'ऑपरेशन कॅक्टस लिली' सुरू केले. ते बांगलादेश मुक्ती युद्धाचा एक भाग होते. भारतीय सैन्याने मेघना नदी ओलांडली, पाकिस्तानच्या ताब्यातील प्रदेशात घुसखोरी केली आणि ढाक्याकडे वाटचाल सुरू केली. हे ऑपरेशन निर्णायक ठरले. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन ट्रायडंट (१९७१): कराचीवर समुद्री हल्ला ४-५ डिसेंबर १९७१ रोजी भारतीय नौदलाने 'ऑपरेशन ट्रायडंट' अंतर्गत कराची बंदरावर हल्ला केला. हा रात्रीचा हल्ला होता आणि पाकिस्तानला मोठ्या प्रमाणात नौदलाचे नुकसान सहन करावे लागले. भारताच्या नौदल शक्तीचे हे पहिले मोठे प्रदर्शन होते. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन पायथॉन (१९७१): क्षेपणास्त्राद्वारे विनाश 'ऑपरेशन ट्रायडंट' नंतर दोन दिवसांनी, भारताने पुन्हा हल्ला केला - यावेळी त्याचे नाव 'ऑपरेशन पायथॉन' होते. यामध्ये भारताने पहिल्यांदाच जहाजविरोधी क्षेपणास्त्रांचा वापर केला. पाकिस्तानची नौदल पायाभूत सुविधा जवळजवळ नष्ट झाली आणि युद्धामुळे गोष्टी बदलून गेल्या. या युद्धाचा परिणाम म्हणजे बांगलादेशची निर्मिती. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन मेघदूत (1984): सियाचीनचे नियंत्रण पाकिस्तानची नजर सियाचीन ग्लेशियरवर होती. भारताने एप्रिल १९८४ मध्ये 'ऑपरेशन मेघदूत' सुरू केले आणि जगातील सर्वात उंच युद्धभूमीवर हेलिकॉप्टरने सैन्य तैनात केले. महत्त्वाची शिखरे काबीज केल्याने भारताला धोरणात्मक फायदा मिळाला जो आजही कायम आहे. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन विजय (१९९९): कारगिल उंचीवर कब्जा पाकिस्तानी घुसखोरांनी कारगिलच्या शिखरांवर गुप्तपणे कब्जा केला होता. मे १९९९ मध्ये 'ऑपरेशन विजय' अंतर्गत भारताने या घुसखोरांना धडा शिकवला. ही कारवाई भारतीय सैन्याच्या शौर्य आणि बलिदानाचे प्रतीक बनली. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन सफेद सागर (१९९९): हवाई दलाची निर्णायक भूमिका कारगिल युद्धादरम्यान, भारतीय हवाई दलाने 'ऑपरेशन सफेद सागर' अंतर्गत पाकिस्तानी चौक्यांवर अचूक हवाई हल्ले केले. १९७१ नंतर पहिल्यांदाच हवाई दलाच्या शक्तीचा इतक्या मोठ्या प्रमाणात वापर करण्यात आला. (Photo Source: Express Archive) सर्जिकल स्ट्राईक (२०१६): शत्रूच्या घरात घुसून हल्ला २०१६ मध्ये, उरी हल्ल्यानंतर, भारताने पाकव्याप्त काश्मीर (PoJK) मधील दहशतवादी लाँच पॅडवर सर्जिकल स्ट्राईक केले. भारताने शत्रूच्या हद्दीत घुसून कारवाई केल्याचे उघडपणे कबूल करण्याची ही पहिलीच वेळ होती. यामुळे भारताचे दहशतवादाविरुद्धचे धोरण स्पष्ट झाले होते. (Photo Source: Express Archive) ऑपरेशन बंदर (2019): बालाकोटमध्ये हवाई हल्ला पुलवामा दहशतवादी हल्ल्यानंतर, भारताने २६ फेब्रुवारी २०१९ रोजी 'ऑपरेशन बंदर' अंतर्गत बालाकोटमधील जैश-ए-मोहम्मदच्या तळांवर हवाई हल्ले केले. ही नियंत्रण रेषा ओलांडून केलेली कारवाई होती आणि याद्वारे भारताने सिद्ध केले की आता प्रत्युत्तर फक्त सीमेपुरते मर्यादित राहणार नाही. ऑपरेशन सिंदूर (२०२५): दहशतवादी तळांचा नाश सर्वात अलीकडील ऑपरेशन, ऑपरेशन सिंदूर, ६-७ एप्रिल २०२५ च्या रात्री करण्यात आले. भारताने नियंत्रण रेषा किंवा आंतरराष्ट्रीय सीमेचे उल्लंघन न करता क्षेपणास्त्रे, ड्रोन आणि बॉम्ब वापरून पाकिस्तान आणि पीओकेमधील ९ दहशतवादी अड्डे उद्ध्वस्त केले. या हल्ल्याचे गांभीर्य किती आहे याचा अंदाज जैश-ए-मोहम्मदचा प्रमुख मसूद अझहर याने स्वतः कबूल केले आहे की त्याच्या कुटुंबातील १० सदस्यांसह एकूण १४ लोक मारले गेले आहेत. बहावलपूरसारख्या भागातही दहशतवादी संरचना उद्ध्वस्त करण्यात आल्या आहेत.