एक इंजिनिअर ‘संत रामपाल’ कसा बनला, असे काय घडले की त्याला जन्मठेपेची शिक्षा भोगावी लागली?

एक काळ असा होता जेव्हा हरियाणातील एक तरुण इंजिनिअर होण्याचे स्वप्न घेऊन शिक्षण घेत होता. पण पुढे तोच तरुण नंतर स्वतःला देवाचा अवतार असल्याचे घोषित करू लागला. त्याने केवळ हजारोंच्या गर्दीला आपले अनुयायी बनवले नाही तर तुरुंगात जाण्याचा मार्गही निवडला. खरंतर, आपण संत रामपालबद्दल जाणून घेणार आहोत, जो आज जन्मठेपेची शिक्षा भोगत आहेत. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) १९५१ मध्ये हरियाणातील सोनीपत जिल्ह्यातील धनाना गावात जन्मलेले रामपाल सिंग जतिन यांने निलोखेरी येथील औद्योगिक प्रशिक्षण संस्थेतून डिप्लोमा केला आणि हरियाणा सरकारच्या सिंचन विभागात कनिष्ठ अभियंता म्हणून काम करू लागला. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) सरकारी नोकरीत असताना रामपालचा कल अध्यात्माकडे वाढला. लवकरच तो 'संत' म्हणून समोर आले. १९८८ मध्ये त्याने नोकरी सोडली आणि 'कबीरपंथ' मध्ये सामील झाला आणि प्रवचन करू लागला. हळूहळू त्याने आपल्या अनुयायांची संख्या वाढवली आणि संत रामपाल या नावाने स्वतःचा प्रचार करू लागला. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) रामपाल सुरुवातीला हिंदू देवतांची पूजा करत असे, परंतु स्वामी रामदेवानंद यांना भेटल्यानंतर त्याने कबीर पंथ स्वीकारला. त्याने १९९१ मध्ये रोहतक जिल्ह्यातील करोठा गावात सतलोक आश्रमची स्थापना केली आणि २००० च्या दशकापर्यंत हरियाणाच्या अनेक जिल्ह्यामध्ये, विशेषतः झज्जर आणि रोहतकमध्ये अनुयायांचा मोठा आकडा निर्माण केला. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) संत ते वादांपर्यंतचा प्रवास रामपाल याचा धार्मिक प्रभाव जसजसा वेगाने वाढत गेला तसतसे वादही त्याच वेगाने वाढू लागले. रामपाल याच्या प्रवचनात पारंपारिक हिंदू देवी-देवतांच्या विरोधात विधाने होती, ज्यामुळे विविध धार्मिक संघटनांशी संघर्ष निर्माण झाला. २००६ मध्ये आर्य समाजाचे संस्थापक स्वामी दयानंद यांच्याविरुद्ध दिलेल्या एका विधानामुळे तो आर्य समाज समर्थकांच्या थेट लक्ष्याखाली आले. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) या वादाला हिंसक वळण लागले आणि सतलोक आश्रमाबाहेर झालेल्या संघर्षात एका महिलेचा मृत्यू झाला. यानंतर, रामपालला खून प्रकरणात अटक करण्यात आली आणि तो सुमारे २२ महिने तुरुंगात राहिला. एप्रिल २००८ मध्ये त्यांना जामिनावर सोडण्यात आले, परंतु तो न्यायालयात हजर राहिला नाही, ज्यामुळे त्याच्या कायदेशीर अडचणी आणखी वाढल्या. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) २०१४ चा वेढा आणि हिंसाचार २०१४ मध्ये, हरियाणाच्या हिसार जिल्ह्यातील बरवाला येथील आश्रमाला रामपालला अटक करण्यासाठी पोलिस आणि निमलष्करी दलांनी घेराव घातला होता. त्याचे हजारो अनुयायी आश्रमात जमले आणि पोलिसांशी दोन आठवडे चाललेल्या चकमकीत पाच महिला आणि एका मुलासह सहा जणांचा मृत्यू झाला. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) तेथून १५,००० हून अधिक समर्थकांना बाहेर काढण्यात आले. या कामात राज्य सरकारने कोट्यवधी रुपये खर्च केले. एकट्या हरियाणाने १५.४३ कोटी रुपये, पंजाबने ४.३४ कोटी रुपये, चंदीगढ प्रशासनाने ३.२९ कोटी रुपये आणि केंद्र सरकारने ३.५५ कोटी रुपये खर्च केले, ज्यामुळे एकूण खर्च २६.६१ कोटी रुपये झाला. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) जप्त केलेली शस्त्रे आणि आरोपपत्रे पोलिसांनी बारवाला आश्रमातून मोठ्या प्रमाणात शस्त्रे जप्त केली - ज्यात पेट्रोल बॉम्ब, अॅसिड सिरिंज, पेपर ग्रेनेड आणि अगदी गर्भधारणा चाचणी किट देखील समाविष्ट आहेत. तपास यंत्रणांच्या मते, आश्रमात सुमारे ३०० प्रशिक्षित लोक उपस्थित होते, ज्यात काही माजी सैनिक आणि विशेष संरक्षण गटाचे (एसपीजी) सदस्य असू शकतात. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) रामपालावर देशद्रोह, खून, हत्येचा प्रयत्न, सरकारविरुद्ध युद्ध पुकारणे, बेकायदेशीर तुरुंगवास आणि दंगल घडवणे असे गंभीर आरोप करण्यात आले होते. १९ नोव्हेंबर २०१४ रोजी त्याला अटक करण्यात आली आणि दुसऱ्या दिवशी पंजाब आणि हरियाणा उच्च न्यायालयात हजर करण्यात आले. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) न्यायालयीन सुनावणी आणि निकाल २०१७ मध्ये रामपालला सरकारी कामात अडथळा आणणे आणि लोकांना बेकायदेशीरपणे कैद करणे या दोन प्रकरणांमध्ये निर्दोष मुक्त करण्यात आले असले तरी, त्याच्याविरुद्ध अजूनही अनेक खटले प्रलंबित आहेत. काही प्रकरणांमध्ये, प्रमुख साक्षीदार आणि तक्रारदार देखील माघार घेतली आहे (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह) आजची वेळ आज रामपाल ७३ वर्षांचा आहे आणि तुरुंगात आहे. त्याचे अनुयायी त्यांना 'जगतगुरु रामपाल जी' म्हणून संबोधतात आणि त्याला कबीरांचा पुनर्जन्म मानतात. तर त्याचे टीकाकार त्याला 'आध्यात्मिक ढोंगी' आणि 'वादग्रस्त गुरु' म्हणून संबोधतात. (छायाचित्र स्रोत: एक्सप्रेस आर्काइव्ह)