२०२२ मध्ये भारतीयांना ५जी ची भेट मिळणार आहे. दूरसंचार विभागाने सांगितले की ५जी इंटरनेट सेवेची चाचणी अंतिम टप्प्यात पोहोचली आहे आणि ती ३१ डिसेंबर २०२१ पर्यंत पूर्ण होण्याची अपेक्षा आहे. २०२२ मध्ये ही सेवा देशात सुरू होईल, असे विभागाने म्हटले आहे. सर्वात आधी देशातील १३ शहरांमध्ये ५जी सेवा सुरू होणार आहे.
दूरसंचार विभागाने अधिकृत निवेदनात म्हटले आहे की, एअरटेल, जीओ आणि व्होडाफोन आयडियासारख्या दूरसंचार सेवा प्रदात्यांनी गुरुग्राम, बंगळुरू, कोलकाता, मुंबई, चंदीगड, दिल्ली, जामनगर, अहमदाबाद, चेन्नई, हैदराबाद, लखनऊ, पुणे आणि गांधीनगर येथे ५जी चाचण्या घेतल्या आहेत. पुढील वर्षी या महानगरांमध्ये ५जी सेवा सुरू होईल. विभागाच्या म्हणण्यानुसार, चाचणी प्रकल्पासाठी २२४ कोटी रुपये खर्च आला आहे.
याच शहरांमध्ये ५जीची सुरुवात का?
तीन खाजगी दूरसंचार सेवा प्रदाते, भारती एअरटेल, रिलायन्स जिओ इन्फोकॉम आणि व्होडाफोन आयडिया, एरिक्सन आणि नोकिया सारख्या दूरसंचार उपकरण निर्मात्यांसोबत काम करत आहेत आणि या शहरांमधील साइट्सवर चाचण्या घेत आहेत.
या चाचण्यांसाठी मोठी शहरे का निवडली गेली याचे एक कारण म्हणजे त्यांच्या दूरसंचार सेवांमध्ये प्रवेश करणे, ज्यामुळे अधिक लोकांना ४जीवरून अपग्रेड करण्यासाठी सोपे होणार आहे. तसेच, उद्योग तज्ञांनी सांगितले की, सुरुवातीला ५जी सेवांसाठी लागणारा खर्च जास्त असेल आणि अशा ठिकाणी सेवेची चाचणी करणे शहाणपणाचे ठरेल जेथे अधिक ग्राहकांना ते परवडणारे वाटतील.
५जी तंत्रज्ञान काय आहे?
५जी किंवा पाचवी पिढी ही दीर्घकालीन उत्क्रांती (एलटीई) मोबाइल ब्रॉडबँड नेटवर्कमधील अपग्रेड आहे. हे प्रामुख्याने तीन बँडमध्ये कार्य करते कमी, मध्य आणि हाय फ्रिक्वेंसी. या सर्वांचे त्यांचे उपयोग तसेच मर्यादा आहेत.
कमी फ्रिक्वेंसी स्पेक्ट्रमने कव्हरेजच्या बाबतीत उत्कृष्ट आश्वासन दिले आहे, तर कमाल इंटरनेट गती १०० एमबीपीएस (मेगाबिट प्रति सेकंद) पर्यंत मर्यादित आहे. याचा अर्थ असा की दूरसंचार कंपन्या व्यावसायिक सेलफोन वापरकर्त्यांसाठी ते वापरू शकतात.
मिड-बँड स्पेक्ट्रम कमी-बँडपेक्षा जास्त गती देते, पण कव्हरेज क्षेत्र आणि सिग्नल प्रवेशाच्या बाबतीत मर्यादा आहेत. ५जी वरील आघाडीच्या दूरसंचार कंपन्यांनी सूचित केले आहे की या बँडचा वापर उद्योग आणि विशेष कारखाना युनिटद्वारे कॅप्टिव्ह नेटवर्क तयार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
हाय-बँड या तिघांमध्ये सर्वाधिक गती देते, पण त्यात अत्यंत मर्यादित कव्हरेज आणि सिग्नल प्रवेश क्षमता आहे. या स्पेक्ट्रममधील गती २० जीबीपीएस (गीगाबिट प्रति सेकंद) इतकी उच्च चाचणी केली गेली आहे.
चाचण्या आणि प्रक्षेपणाच्या बाबतीत भारत कुठे आहे?
५जी स्पेक्ट्रमचा लिलाव पुढील वर्षी मार्च किंवा एप्रिलमध्ये होईल असे सरकारने म्हटले असले तरी, काही तज्ञांचे म्हणणे आहे की दूरसंचार सेवा प्रदात्यांनी अद्याप त्यांच्या चाचण्या पूर्ण करणे आणि विविध पैलूंची चाचणी घेणे बाकी असल्याने वेळ लागू शकतो. भारतीय दूरसंचार नियामक प्राधिकरण (TRAI) भागधारकांच्या सल्लामसलतीच्या अंतिम टप्प्यात आहे आणि पुढील वर्षाच्या सुरुवातीला डीओटीला त्यांच्या शिफारसी सादर करण्याची शक्यता आहे.
भारती एअरटेलने एरिक्सनच्या भागीदारीत मोबाईल फोन्ससाठी चाचण्या घेतल्या आहेत तर रिलायन्स जिओ इन्फोकॉमने त्यांचे स्वदेशी ५जी नेटवर्क तयार केले आहे आणि आता कनेक्टेड ड्रोन, स्पीड टेस्ट आणि चाचण्या घेत आहेत. २०१९ च्या सुरुवातीस, जिओने सप्टेंबर २०२० पर्यंत स्वदेशी निर्मित ५जी नेटवर्क सुरू करण्याची योजना असल्याचे सांगितले होते.
ग्राहकांसाठी बदल काय?
एक मोठा बदल त्यांच्या फोन आणि इतर कनेक्ट केलेल्या उपकरणांवरील समृद्ध अनुभवांच्या बाबतीत असणार आहे. उदाहरणार्थ, युजर्स क्रीडा सामन्यांदरम्यान एकाधिक कॅमेरा अँगलसह व्हिडिओ पाहू शकतील किंवा व्हीआर हेडसेट किंवा इतर उपकरणे वापरून इमर्सिव्ह व्हिडिओ गेम खेळू शकतील.
हे पुढच्या पिढीचे दूरसंचार नेटवर्क कनेक्ट केलेल्या गाड्यांच्या बाबतीत, शून्य दरासह कनेक्टेड इंटरनेट ऑफ थिंग्ज सक्षम डिव्हाइसेस आणि सेवांचे नेटवर्क सक्षम करेल.
५जी विद्यमान ब्रॉडबँड सेवा पुनर्स्थित करण्यासाठी हाय-स्पीड मोबाइल ब्रॉडबँड कनेक्टिव्हिटी देखील तयार करू शकते. विशेषत: ज्या ठिकाणी या सेवा मर्यादित आहेत त्या ठिकाणी याचा उपयोग होणार आहे. जोपर्यंत व्यावसायिक स्मार्टफोन्सचा प्रश्न आहे, बाजारातील काही नवीन उपकरणे ५जीसाठी तयार असल्याचा दावा करतात. एरिक्सन सारख्या उपकरण निर्मात्यांना विश्वास आहे की पाच वर्षांच्या आत, भारतात ५०० दशलक्ष ५जी सदस्य असतील.