-
आपल्यापैकी बरेच जण अभ्यासासाठी किंवा कामासाठी आपल्या झोपेचं बलिदान देतात. “झोपणे हे आळशी लोकांचे काम आहे” असा विचार करून, आपण रात्री उशिरापर्यंत अभ्यासात किंवा ऑफिस प्रोजेक्टमध्ये व्यस्त राहतो. पण तुम्हाला माहिती आहे का की झोप तुमच्या शरीराला ऊर्जाच देत नाही तर तुमच्या मेंदूलाही तीक्ष्ण करते… (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स)
-
खरं तर, झोपेत असताना, आपला मेंदू अशा अनेक गोष्टी करतो ज्यामुळे आपली शिकण्याची आणि लक्षात ठेवण्याची क्षमता वाढते. म्हणून प्रश्न उद्भवतो की झोपेत असताना आपण खरोखर काहीतरी नवीन शिकू शकतो का? (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स)
-
झोप आणि शिक्षण यांच्यातील वैज्ञानिक संबंध
पहिल्या दृष्टीक्षेपात, असे वाटेल की जेव्हा आपण झोपेत असतो तेव्हा मेंदू विश्रांती घेत असल्याने आपण काहीही शिकू शकत नाही. परंतु संशोधन काहीतरी वेगळेच सांगते. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स) -
झोप थेट दोन प्रकारे शिकण्यास मदत करते:
नवीन आठवणी जपते: जेव्हा आपण काहीतरी नवीन शिकतो तेव्हा झोप आपल्या मेंदूत ती माहिती घट्ट करण्यास मदत करते. यामुळे आपल्याला ती माहिती दीर्घकाळ लक्षात ठेवण्यास मदत होते.
संबंधित माहितीची वर्गवारी करते: झोपेच्या वेळी, मेंदू भविष्यात कोणती माहिती उपयुक्त ठरू शकते हे ठरवतो आणि ती साठवतो. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स) -
या प्रक्रियेला “स्मृती एकत्रीकरण” म्हणतात – म्हणजेच, जागे असताना तुम्ही जे काही शिकता ते मेंदू झोपेच्या दरम्यान व्यवस्थित आणि सुरक्षित करतो. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स)
-
झोपताना ऑडिओ ऐकून आपण काहीतरी नवीन शिकू शकतो का?
झोपताना ऑडिओबुक किंवा व्याख्यान ऐकल्यास ते कोणत्याही प्रयत्नाशिवाय नवीन ज्ञान मिळवू शकतात असे अनेक लोक मानतात. तथापि, ही कल्पना पूर्णपणे चुकीची आहे. विज्ञानाने हे सिद्ध केले आहे की झोपेत असताना कोणतीही जटिल माहिती, जसे की नवीन भाषा किंवा विज्ञान संकल्पना, पूर्णपणे शिकणे जवळजवळ अशक्य आहे. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स) -
पण एका संशोधनात असे आढळून आले आहे की जर तुम्ही झोपेत असताना एखाद्या नवीन भाषेतील शब्द आणि त्यांचे अर्थ ऐकले तर तुम्ही जागे झाल्यावर तुमच्या मनात त्या शब्दांबद्दल “गट फिलींग” किंवा चांगली समज निर्माण होऊ शकते. म्हणजेच, तुम्ही थेट काहीही शिकला नसला तरी मेंदूने निश्चितच त्यासंबंधी काहीतरी संबंध निर्माण केलेले असतात. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स)
-
झोपेचे फायदे – फक्त स्मृतीच नाही
जर तुम्हाला अभ्यासलेला अभ्यास बराच काळ लक्षात ठेवायचा असेल, तर सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे अभ्यास केल्यानंतर चांगली झोप घेणे. ही झोप तुमच्या मेंदूला तुम्ही शिकलेल्या गोष्टी चांगल्या प्रकारे एकत्रित करण्यास मदत करते. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स) -
याशिवाय, संशोधनातून असेही दिसून आले आहे की लहान झोप तुमच्या मेंदूला ताजेतवाने करण्यास आणि स्मरणशक्ती सुधारण्यास मदत करू शकतात. यासोबतच तुमची निर्णय घेण्याची क्षमता सुधारते, भावनिक संतुलन राखले जाते, एकाग्रता सुधारते, ताण आणि चिंता कमी होते. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स)
-
काय करायचं?
अभ्यास केल्यानंतर झोपायला विसरू नका: काहीही वाचल्यानंतर किंवा शिकल्यानंतर लगेच झोपल्याने ती माहिती बळकट होते.
७-८ तासांची झोप घ्या: हे मन आणि शरीर दोघांसाठीही आवश्यक आहे. जर तुम्हाला रात्री पुरेशी झोप येत नसेल, तर आठवड्याच्या शेवटी ती भरून काढण्याचा प्रयत्न करा.
अंतराने पुनरावृत्ती आणि चांगली झोप: कोणतीही माहिती दीर्घकाळ लक्षात ठेवण्यासाठी या दोन गोष्टी सर्वात महत्त्वाच्या आहेत. (छायाचित्र स्रोत: पेक्सेल्स)
हेही पाहा- वाईट काळात तुम्हाला चाणक्य नीतीतील ‘या’ गोष्टी देतील धीर; खुली होतील यशाची दारे…
२५ वर्षांच्या मुंबईकर तरुणीने अमेरिकेतील ६४ लाखांची नोकरी का नाकारली? म्हणाली, ‘४० लाख रुपये…’
