हृदयविकारामध्ये वापरल्या जाणाऱ्या एंट्रेस्टो या औषधाच्या नव्या स्फटिकरूपी संयुगाचा शोध शास्त्रज्ञांनी लावला आहे. राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळा (एनसीएल) आणि हैदराबाद विद्यापीठाने केलेल्या संशोधनातून नवे बहुरूप हाती आले असून, एंट्रेस्टोचे सहा स्फटिकरूपीय सहा वेगवेगळे प्रकाश शोधण्यात आले.
हेही वाचा- वेदान्त- फॉक्सकॉन प्रकल्पावरुन युवासेना आक्रमक; आदित्य ठाकरेंच जनआक्रोश आंदोलन
एनसीएलने २०१८ मध्ये नवीन स्फटिकरूपीय हायड्रेट संरूपे आणि एंट्रेस्टोच्या विविध संरचनांवर संशोधन सुरू केले होते. एनसीएलचे तत्कालीन संचालक डॉ. अश्विनीकुमार नांगिया, रसायनशास्त्र विभागातील मुख्य शास्त्रज्ञ डॉ. राजेश गोन्नाडे यांनी या संशोधन प्रकल्पाचे नेतृत्व केले. रॉयल सोसायटी ऑफ केमिस्ट्री जर्नल या संशोधनपत्रिकेत प्रसिद्ध झाले. स्फटिकरूपी संयुगामध्ये पाण्याचे प्रमाण भिन्न असून वलसार्टन, सॅक्युबिट्रिल क्रियाशील फार्मास्युटिकल घटक (एपीआय) त्यांच्या अनायनिक अवस्थेत सोडियम आयनसोबत बंधित आहेत. एंट्रेस्टोच्या विविध प्रकारांमध्ये २.० ते ३.२ टक्के पाणी असते. ते वेगवेगळ्या तापमान आणि आर्द्रतेमध्ये स्थिरता दाखवते. त्यामुळे ते त्यांच्या दीर्घकालीन साठवण, जैवउपलब्धतेसाठी महत्त्वपूर्ण आहे. अशा प्रकारचे हे पहिलेच संशोधन असल्याचा दावा करण्यात आला आहे. मोठ्या सुपरमोलेक्युलर ड्रग कॉम्प्लेक्सने पावडर एक्स-रे डिफ्रॅक्शन (पावडर क्ष-किरण विवर्तन), औष्णिक मोजमाप आणि स्पेक्ट्रोस्कोपिक तंत्रांद्वारे पॉलिमॉर्फ आणि हायड्रेट संरचनेचे वर्णन करताना विलक्षण आव्हाने निर्माण करते. आता संशोधकांसमोर एंट्रेस्टोची आण्विक पॅकिंग व्यवस्था, पाण्याशी क्रियात्मकता समजून घेणे, त्याची स्फटिकीय संरचना निश्चित करण्याचे आव्हान आहे.
हेही वाचा- शाश्वत विकासाची उद्दिष्टे विकास प्रक्रियेच्या केंद्रस्थानी ठेवावीत – मुख्यमंत्री
एंट्रेस्टो हे जगातील सर्वाधिक विकले जाणारे औषध
एंट्रेस्टो हे गंभीर रुग्णांमध्ये दीर्घकालीन हृदयविकार, त्या संबंधातील समस्येच्या उपचारांसाठी निर्माण केलेले जगातील सर्वाधिक विकले जाणारे औषध आहे. या औषधाला अमेरिकेच्या अन्न आणि औषध प्रशासन विभागाने २०१५ मध्ये मान्यता दिली. हे औषध सॅक्युबिट्रिल आणि व्हॅलसर्टनचे पॉलिमॉर्फ सुपरमोलेक्युलर कॉम्प्लेक्स असलेल्या इतर औषधांपेक्षा वेगळे आहे. बाजारातील बहुतेक औषधे हे एकच रेणू असणारे आहेत आणि काही ठरावीक मात्रा असणारे आहेत किंवा एकापेक्षा अधिक औषधांचे मिश्रण असणारे आहेत. एंट्रेस्टो हे औषध स्फटिकीय अभियांत्रिकी तत्त्वे, औषधोत्पादन संबंधित कॉक्रिस्टल्स वापरून डिझाइन केलेले तसेच २००० च्या दशकात एकस्व अधिकार मिळणारे पहिले औषध आहे. हे औषध घन अवस्थेतील एकापेक्षा जास्त स्फटिकीय स्वरूपात अस्तित्वात असू शकते. त्याचा परिणाम असा, की हे औषध टॅबलेट स्वरूपात निर्माण करून विद्राव्यता, पारगम्यता आणि शरीरातील शोषण क्रियेकरिता उपयुक्त ठरते.
हेही वाचा- वेदान्त- फॉक्सकॉन प्रकल्पावरुन युवासेना आक्रमक; आदित्य ठाकरेंच जनआक्रोश आंदोलन
एनसीएलने २०१८ मध्ये नवीन स्फटिकरूपीय हायड्रेट संरूपे आणि एंट्रेस्टोच्या विविध संरचनांवर संशोधन सुरू केले होते. एनसीएलचे तत्कालीन संचालक डॉ. अश्विनीकुमार नांगिया, रसायनशास्त्र विभागातील मुख्य शास्त्रज्ञ डॉ. राजेश गोन्नाडे यांनी या संशोधन प्रकल्पाचे नेतृत्व केले. रॉयल सोसायटी ऑफ केमिस्ट्री जर्नल या संशोधनपत्रिकेत प्रसिद्ध झाले. स्फटिकरूपी संयुगामध्ये पाण्याचे प्रमाण भिन्न असून वलसार्टन, सॅक्युबिट्रिल क्रियाशील फार्मास्युटिकल घटक (एपीआय) त्यांच्या अनायनिक अवस्थेत सोडियम आयनसोबत बंधित आहेत. एंट्रेस्टोच्या विविध प्रकारांमध्ये २.० ते ३.२ टक्के पाणी असते. ते वेगवेगळ्या तापमान आणि आर्द्रतेमध्ये स्थिरता दाखवते. त्यामुळे ते त्यांच्या दीर्घकालीन साठवण, जैवउपलब्धतेसाठी महत्त्वपूर्ण आहे. अशा प्रकारचे हे पहिलेच संशोधन असल्याचा दावा करण्यात आला आहे. मोठ्या सुपरमोलेक्युलर ड्रग कॉम्प्लेक्सने पावडर एक्स-रे डिफ्रॅक्शन (पावडर क्ष-किरण विवर्तन), औष्णिक मोजमाप आणि स्पेक्ट्रोस्कोपिक तंत्रांद्वारे पॉलिमॉर्फ आणि हायड्रेट संरचनेचे वर्णन करताना विलक्षण आव्हाने निर्माण करते. आता संशोधकांसमोर एंट्रेस्टोची आण्विक पॅकिंग व्यवस्था, पाण्याशी क्रियात्मकता समजून घेणे, त्याची स्फटिकीय संरचना निश्चित करण्याचे आव्हान आहे.
हेही वाचा- शाश्वत विकासाची उद्दिष्टे विकास प्रक्रियेच्या केंद्रस्थानी ठेवावीत – मुख्यमंत्री
एंट्रेस्टो हे जगातील सर्वाधिक विकले जाणारे औषध
एंट्रेस्टो हे गंभीर रुग्णांमध्ये दीर्घकालीन हृदयविकार, त्या संबंधातील समस्येच्या उपचारांसाठी निर्माण केलेले जगातील सर्वाधिक विकले जाणारे औषध आहे. या औषधाला अमेरिकेच्या अन्न आणि औषध प्रशासन विभागाने २०१५ मध्ये मान्यता दिली. हे औषध सॅक्युबिट्रिल आणि व्हॅलसर्टनचे पॉलिमॉर्फ सुपरमोलेक्युलर कॉम्प्लेक्स असलेल्या इतर औषधांपेक्षा वेगळे आहे. बाजारातील बहुतेक औषधे हे एकच रेणू असणारे आहेत आणि काही ठरावीक मात्रा असणारे आहेत किंवा एकापेक्षा अधिक औषधांचे मिश्रण असणारे आहेत. एंट्रेस्टो हे औषध स्फटिकीय अभियांत्रिकी तत्त्वे, औषधोत्पादन संबंधित कॉक्रिस्टल्स वापरून डिझाइन केलेले तसेच २००० च्या दशकात एकस्व अधिकार मिळणारे पहिले औषध आहे. हे औषध घन अवस्थेतील एकापेक्षा जास्त स्फटिकीय स्वरूपात अस्तित्वात असू शकते. त्याचा परिणाम असा, की हे औषध टॅबलेट स्वरूपात निर्माण करून विद्राव्यता, पारगम्यता आणि शरीरातील शोषण क्रियेकरिता उपयुक्त ठरते.
