डॉ. रॉय पाटणकर अनेक जणांना जेवण झाल्यानंतर छातीत जळजळणे, अवस्थ वाटणे किंवा पोट पटकन भरणे अशा समस्या जाणवत असतात. परंतु, अनेक जण त्याकडे दुर्लक्ष करतात. परंतु, असं करणं योग्य नाही. कारण ही लक्षणे गॅस्ट्रोपेरेसिसची आहेत. त्यामुळे ही लक्षणे जाणवत असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणं गरजेचं आहे. पण गॅस्ट्रोपेरेसिस म्हणजे नेमकं काय आणि या समस्येवर उपाय कोणते ते जाणून घेऊयात. गॅस्ट्रोपेरेसिस म्हणजे नेमकं काय? गॅस्ट्रोपेरेसिस हा एक आजार असून यात नीट अन्नपचन होत नाही किंवा जेवल्यानंतर पोट व्यवस्थितरित्या रिकाम होत नाही. त्यावेळी पोटाची हालचाल मंदावते. किंबहुना पोटाचं कार्य सुरळीत चालत नाही. काय आहेत लक्षणे? गॅस्ट्रोपेरेसिसची लक्षणांमध्ये उलट्या होणे,मळमळ, ओटीपोटात सूज,ओटीपोटात वेदना,रक्तातील साखरेच्या पातळीत बदल,भूक नसणे,वजन कमी होणे आणि कुपोषण यांचा समावेश आहे. याकरिता चाचण्यांमध्ये गॅस्ट्रोस्कोपी आणि रेडिओनुक्लाइड जठरासंबंधी अभ्यास केला जातो. गॅस्ट्रोपेरेसिसची होणयामागची कारणे या स्थितीचे नेमके कारण माहित नाही परंतु असे मानले जाते की यामागे मधुमेह हे मुख्य कारण असू शकते. तुम्हाला माहित आहे का? या स्थितीत आपल्या पाचन तंत्राचे नियमन करण्यासाठी आवश्यक मज्जातंतू आणि आपल्या पोटात अस्तित्त्वात असलेल्या काही पेशींचे नुकसान करते. शस्त्रक्रिया, हायपोथायरॉईडीझम आणि गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस, काही औषधे, पार्किन्सन रोग आणि एकाधिक स्क्लेरोसिससमवेत पोटाच्या संसर्गामुळे एखाद्याच्या वेगस मज्जातंतूला इजा ही देखील कारणे असू शकतात. आपण खाल्लेले अन्न आणि जास्त काळ पोटात राहणारे अन्न यामुळे बॅक्टेरियाच्या वाढीस उत्तेजन देऊ शकते. पोटात शिल्लक अन्नाचे पुढे मांसाच्या गोळ्यात रुपांतर होते. यामुळे पोटात अडथळे येऊ शकतात ज्यामुळे अन्न लहान आतड्यात जात नाही त्याचप्रमाणे, जे लोक मधुमेह आणि गॅस्ट्रोपरेसिसग्रस्त आहेत त्यांना आरोग्याच्या इतर समस्यांचा सामना करावा लागतो कारण जेव्हा अन्न शेवटी लहान आतड्यात जाते तेव्हा रक्तातील ग्लुकोजची पातळी लवकर वाढते. केवळ हेच नाही, तर गॅस्ट्रोपेरिसिस असलेल्या लोकांना डिहायड्रेशन आणि कुपोषण देखील होऊ शकते. उपचार पध्दती आजाराची स्थिती किती गंभीर आहे यावर अवलंबून उपचार प्रत्येक व्यक्तीनुसार बदलू शकतात. ही स्थिती व्यवस्थापित करण्यासाठी एखाद्याला औषधे, प्रतिजैविक किंवा इंजेक्शन सुचविले जातील. लक्षात ठेवा की स्वतःच्या मर्जीने औषधोपचार करू नये कारण असे करणे धोकादायक ठरू शकते. इंडोस्कोपीच्या माध्यमातून आणि पोटातील इतर अडथळ्यांची इतर कारणे जसे की युलेकर किंवा कर्करोगाविषयी जाणून घेण्यास मदत होते. डोपरिडोन आणि लेव्होसुलपीराइड सारखी औषधे फायदेशीर ठरू शकतात काही महत्त्वाच्या टिप्स- १. आपल्याला गॅस्ट्रोपेरेसिसचा त्रास होत असेल तर चांगल्या खाण्याच्या सवयी स्वीकारून आपण जीवनशैलीतील अचूक बदल करा. थोड्या थोड्या अंतराने अन्नाचे सेवन करा. २.कच्चे मांस खाणे टाळा. योग्यरित्या शिजविलेल्या अन्नाचे सेवन करा. तंतुमय फळे आणि भाज्यांचे सेवन करा. ३. आपल्या आहारात अधिक प्रमाणात द्रव पदार्थांचा समावेश करा. ४. लो फॅट्स पदार्थांचा आहारात समावेश करा. शीतपेय आणि साखरेचे प्रमाण अधिक असलेल्या पेयांचे सेवन करू नका. ५. जेवण झाल्यावर लगेच झोपू नका. ६. पुरेसे पाणी प्या आणि हायड्रेटेड रहा आणि यामुळे डिहायड्रेशन कमी होईल. ( लेखक डॉ. रॉय पाटणकर हे चेंबूर येथे झेन मल्टीस्पेशॅलिटी हॉस्पिटलमध्ये पोटविकारतज्ज्ञ आहेत.)
