गुळवेल म्हणजे गुडूची किंवा अमृता. नावाप्रमाणेच सर्व प्रकारच्या तापांमध्ये आणि बऱ्याच पित्तविकारांमध्ये ही अमृताप्रमाणे काम करते. गुळवेलीचा वेल असून त्याच्या फांद्या (खोड) व पाने औषधी आहेत. गुळवेल सत्त्व सर्वाच्या परिचयाचे आहे. * उन्हाळय़ात येणारे सर्व प्रकारचे ताप, तापात अंगाची आग होणे, लघवीला गरम होणे, डोळय़ांची आग होणे, खूप तहान लागणे अशा पित्तज्वरांत गुळवेल देतात. * खूप दिवसांचा ताप, रोज तापासारखे वाटणे, मलेरिया, डेंग्यू यांसारखे ताप, अन्य पॅथीच्या औषधांनी एकदा ताप गेल्यानंतरही पुन:पुन्हा ताप येणे, तापामुळे (सप्लीन) प्लीहा वाढणे, भूक मंदावणे, सतत अंग दुखणे, अशक्तपणा वाटणे अशा विकारांत गुळवेल अमृताप्रमाणे काम करते. * तापाशिवाय कफाचे विकार, सांध्यांचे विकार, हृदयाचे विकार, त्वचाविकार, कावीळ इत्यादी अनेक रोगांमध्ये गुळवेल अत्यंत गुणकारी आहे. * गुळवेलीच्या जाडसर फांद्यांचा काढा, पानांचा रस, फाद्यांपासून काढलेले ‘सत्त्व’ औषधांमध्ये वापरले जाते. ही वात, पित्त, कफाने होणाऱ्या तिन्ही विकारांत वापरली जाते. -वैद्य राजीव कानिटकर
