प्रवीण देशपांडे
सध्याच्या करोना टाळेबंदीमुळे प्राप्तिकर कायद्याच्या पालनातील अडचण पाहता, काही तारखांना मुदतवाढ दिली गेली असली तरी अग्रिम कर (अ‍ॅडव्हान्स टॅक्स) भरण्याचा पहिला हप्ता वेळेतच, म्हणजे १५ जूनपूर्वीच भरावा लागणार..
प्राप्तिकर खात्याने करोनाच्या प्रादुर्भावामुळे उद्भवलेल्या टाळेबंदीत, कायद्याच्या अंतर्गत कराव्या लागणाऱ्या अनेक तरतुदींच्या अनुपालनाच्या मुदतीत वाढ केलेली आहे. परंतु २०२०-२१ या आर्थिक वर्षांचा (करनिर्धारण वर्ष २०२१-२२) अग्रिम कराचा पहिला हप्ता भरण्याची शेवटची तारीख १५ जून २०२० हीच आहे. अर्थमंत्र्यांनी जाहीर केलेल्या सवलतीमध्ये अग्रिम कर भरण्यास झालेल्या विलंबावर मात्र कमी दराने व्याज भरावे लागणार आहे.
अग्रिम कर कोणी भरावयाचा आहे : ज्या करदात्यांचे अंदाजित करदायित्व १०,००० रुपयांपेक्षा जास्त असेल अशांना अग्रिम कराच्या तरतुदी लागू होतात. ज्या करदात्यांच्या उत्पन्नातून उद्गम कर (टीडीएस) कापला जातो किंवा टीसीएस गोळा केला जातो अशा करदात्यांना अग्रिम कराच्या तरतुदीसाठी अंदाजित करदायित्व गणतांना उत्पन्नावरील टीडीएस किंवा टीसीएस वजा केल्यानंतर देय कर १०,००० रुपयांपेक्षा जास्त असेल तर अग्रिम कर भरावा लागतो.
अग्रिम कराचा पहिला हप्ता कोणाला भरावयाचा नाही : १) निवासी ज्येष्ठ नागरिक, ज्यांच्या उत्पन्नात धंदा-व्यवसायाच्या उत्पन्नाचा समावेश नाही, अशांना अग्रिम कराच्या तरतुदी लागू होत नाहीत. २) करदाता अनुमानित कराच्या योजनेचा लाभ घेणार असेल, म्हणजेच कलम ४४एडी किंवा ४४ एडीए नुसार अनुमानित कर भरण्यासाठी पात्र असेल आणि या कलमांतर्गत कर भरत असेल तर अशा करदात्यांना १०० टक्के देय कर १५ मार्च २०२१ पूर्वी भरावा लागेल, १५ जूनपूर्वी त्यांना अग्रिम कर भरावा लागत नाही.
अग्रिम कर कसा गणावा आणि किती भरावा : करदात्याने २०२०-२१ या आर्थिक वर्षांत अंदाजित उत्पन्नाचा आढावा घेऊन, त्या उत्पन्नातून प्राप्तिकर कायद्याप्रमाणे मिळणाऱ्या वजावटी (गृहकर्ज, कलम ८० सी वगैरे) विचारात घेऊन बाकी उत्पन्नावर एकूण किती कर भरावा लागेल याची गणना करावी किंवा करदाता नवीन करप्रणालीनुसार (वजावट आणि सवलती न घेता सवलतीच्या दरात कर) कर भरणार असेल तर त्यानुसार देय कर गणावा. या रकमेतून उद्गम कर – टीडीएस आणि टीसीएस वजा करावा आणि बाकी कर हा अग्रिम कराच्या रूपाने भरावा. अग्रिम कराचा पहिला हप्ता या एकूण अंदाजित कराच्या (टीडीएस वजा जाता) १५ टक्के इतका १५ जूनपूर्वी भरावा. करदात्याला नियमित उत्पन्नाव्यतिरिक्त काही उत्पन्न अग्रिम कराचा हा हप्ता भरल्यानंतर मिळाले असेल, (उदाहरणार्थ, भांडवली नफा, करपात्र भेट वगैरे) तर असे उत्पन्न अग्रिम कराचा पुढील हप्ता भरताना विचारात घ्यावे.
अग्रिम कर कसा भरावा : अग्रिम कर ऑनलाइन किंवा बँकेत चलन देऊन भरता येतो. यासाठी २८० क्रमांकाचे चलन वापरून अग्रिम कर भरता येतो.
अग्रिम कर न भरल्यास, कमी किंवा उशिरा भरल्यास : अग्रिम कर न भरल्यास, कमी भरल्यास किंवा मुदतीनंतर भरल्यास व्याज भरावे लागते. न भरलेल्या किंवा कमी अग्रिम कर भरलेल्या रकमेवर दरमहा एक टक्का या दराने हे व्याज भरावे लागते. टाळेबंदीमुळे हे व्याज ३० जून २०२० पर्यंत दरमहा ०.७५ टक्के या दराने भरण्याची सवलत देण्यात आलेली आहे. परंतु ३० जूननंतरही अग्रिम कराचा हप्ता न भरल्यास १ जुलै २०२० नंतर दरमहा एक टक्का या दरानेच व्याज भरावे लागेल.
अग्रिम कर जास्त भरल्यास : अग्रिम कर जास्त भरल्यास विवरणपत्र भरून कर परताव्याचा (रिफंड) दावा करता येतो.
* लेखक सनदी लेखाकार आणि कर सल्लागार आहेत.
pravin3966@rediffmail.com
