इंटरनॅशनल मार्केटमध्ये गुंतवणूक करायची कशी?

उदा. एखाद्या गुंतवणूकदाराला अमेरिकेतील कंपन्यांचे शेअर विकत घ्यायचे असतील तर त्या शेअर बाजारातील सदस्यत्व असलेल्या ब्रोकरला निश्चित करावे लागेल व त्याच्याकडे खाते उघडून आपले पैसे तिथे ठेवता येतील ते पैसे अमेरिकी डॉलरमध्ये वळते होऊन त्यातून शेअरची खरेदी विक्री करता येईल. अर्थात अशा प्रकारे शेअरची खरेदी-विक्री करण्याला रिझर्व्ह बँकेचे काही निर्बंध आहेत. आता यातील दुसरी गंमत अशी की, परदेशातील कंपन्यांचे शेअर विकत घ्यायचे तर आपल्याकडे तितके दणकट भागभांडवल हवे. अमेरिकेतील आकाराने महाकाय कंपन्यांचा विचार केल्यास त्यांच्या शेअरचे भाव लक्षात घेता प्रत्येक गुंतवणूकदाराला आंतरराष्ट्रीय बाजारात उतरणे सोयीस्कर व परवडणारे असणार नाही. तुम्ही आंतरराष्ट्रीय बाजारात थेट गुंतवणूक केल्यास खरेदी-विक्रीवर करण्यात येणारे कराचे गणित आणि चलन बदल होईल, त्यावेळी होणारा नफा-तोटा असे गणितही विचारात घ्यावे लागेल. थोडक्यात, अशी गुंतवणूक करणे फारसे सोपे नाही. म्हणूनच आंतरराष्ट्रीय बाजारात गुंतवणूक करण्यासाठी शेअरचा पर्याय विचारात न घेता म्युच्युअल फंडाचा पर्याय विचारात घेणे गरजेचे आहे.

परदेशी बाजारपेठ का खुणावते आहे?

जगाची एकूण बाजारपेठ विचारात घेता, १२० ट्रिलियन अमेरिकी डॉलर एवढा जागतिक शेअर बाजारांचा पसारा आहे. भारतीय भांडवली बाजार मूल्यानुसार जरी जगातील पहिल्या पाचात विराजमान होत असला तरीही त्याचे आकारमान अत्यंत छोटे आहे, त्यामुळे आहे त्याच खेळपट्टीवर खेळायचे आहे. याउलट परदेशी बाजारपेठ मोठी असल्यामुळे उपलब्ध असणारे पर्याय सुद्धा मोठे आणि भरपूर आहेत.

आंतरराष्ट्रीय बाजारात गुंतवणूक करण्यामागे आणखी एक महत्त्वाचे कारण आहे, ते म्हणजे जागतिक अर्थव्यवस्थांचे वेगवेगळे वर किंवा खाली जाणे म्हणजेच प्रगती होणे किंवा घसरण होणे. भारतीय अर्थव्यवस्था मागच्या १५ ते २० वर्षांपासून समाधानकारकरित्या वाढत आहे ही सुखावह बाब नक्कीच आहे. पण अमेरिका, ब्राझील, रशिया, चीन, आग्नेय आशियातील राष्ट्रे यांचा वृद्धिदर सुद्धा भारताच्या तोडीस तोड आहे. आता असा युक्तिवाद केला जाईल की, अमेरिका आणि प्रगत युरोपीय देश यांच्या सकल देशांतर्गत उत्पादनाच्या (जीडीपी) वाढीचा दर अवघा काही टक्के आहे. मात्र त्यांच्या अर्थव्यवस्थेचे आकारमान आपल्यातून येत काही पट आहे, हे आपण विसरून चालणार नाही. त्यामुळे अशा बाजारपेठेतील मिळणाऱ्या संधींचा लाभ आंतरराष्ट्रीय गुंतवणुकीमुळे मिळू शकतो.

गेल्या दहा वर्षांपासून भारतात पायाभूत सोयीसुविधा म्हणजेच ‘इन्फ्रास्ट्रक्चर’ हा शब्द सगळ्यांच्या तोंडी आहे. सेक्टर फंडांचा विचार केल्यास या क्षेत्राने निवडक वर्षी नेत्रदीपक प्रगती केली आहे. मग अर्थव्यवस्थेतील भारतीय सगळीच क्षेत्रे एकावेळी प्रगती करतात का? या प्रश्नाचे उत्तर नाही असे आहे. मग जी अर्थव्यवस्था किंवा एखादे क्षेत्र काही वर्षांत घसघशीत परतावा देणार असेल तेथे आपले पैसे असले पाहिजेत, ही सकारात्मक गुंतवणूकदाराची मानसिकता आहे.

‘ या दृष्टीने विचार करायचा झाल्यास अमेरिकेचे उदाहरण घेणे उत्तम ठरेल. गेल्या दहा वर्षांपासून अमेरिकी तंत्रज्ञान कंपन्यांनी ‘न भूतो न भविष्यति’ अशा प्रकारचे परतावे नोंदवले आहेत. ज्या दरात ‘ॲपल’, ‘मायक्रोसॉफ्ट’, ‘एनव्हीडिया’ या कंपन्यांचे आणि महाकाय टेक कंपन्यांचे शेअर वाढले आहेत, अशी वाढ होणार असेल तर एखाद्याने अमेरिकी शेअर बाजारात गुंतवणूक केली तर त्याच्या पोर्टफोलिओला निश्चितच झळाळी मिळणार आहे.

चीन, जपान आणि आग्नेय आशियातील काही देश ठरावीक वर्षांनी चांगली प्रगती दर्शवतात, अशा वेळी लाटेवर स्वार होणे हा महत्त्वाचा मुद्दा ठरेल. भारतासह जगात विविध खंडांत काम करणाऱ्या महाकाय कंपन्या गुंतवणुकीसाठी एक आकर्षक पर्याय म्हणून पुढे येत आहेत. मात्र, त्या सर्व कंपन्या भारतीय शेअर बाजारांमध्ये सूचिबद्ध नसल्याने त्या मूळच्या ज्या देशातील आहेत किंवा ज्या देशात सूचिबद्ध झाले आहेत तिकडच्या बाजारपेठांमधून ते शेअर विकत घेतल्यास तो एक आकर्षक पर्याय ठरतो.

पर्याय कोणते ?

परदेशात गुंतवणूक करणारे म्युच्युअल फंड पुढील प्रकारचे असतात. ज्याप्रमाणे आपण परदेशातील कंपन्यांचे शेअर विकत घेतो, तसे हे म्युच्युअल फंड थेट परदेशातील कंपन्यांचे शेअर विकत घेतात. दुसऱ्या प्रकारात ‘एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड’ उपलब्ध करून दिले जातात व यामध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी तुम्हाला डीमॅट खात्यात असण्याची गरज असते.

एक उपप्रकार ‘इंडेक्स फंड’

आणखी एक प्रकार प्रसिद्ध आहे, तो म्हणजे ‘फंड ऑफ फंड’ योजना. भारतातील एखादे फंड घराणे परदेशातील एका फंड घराण्याशी हात मिळवणी करून इकडचे पैसे परदेशातील त्यांच्या म्युच्युअल फंड योजनेत गुंतवते. जसा तो परदेशातील म्युच्युअल फंड वाढतो तसा हा भारतातील ‘फंड ऑफ फंड’ वाढतो. अशा योजना अधिक प्रसिद्ध आहेत. कारण, त्यामध्ये भारतात वेगळा निधी व्यवस्थापक नेमावा लागत नाही. एका आधीच नेमलेल्या फंडात ठरलेली गुंतवणूक केली तर त्याचे फायदे आपोआपच या फंडाला मिळतात.

गुंतवणुकीची रणनीती कशी असावी ?

अमेरिका व आशिया खंडातील एक-एक फंड योजना आपल्या पोर्टफोलिओमध्ये समाविष्ट असायला हरकत नाही. ज्याप्रमाणे सर्वसामान्य इक्विटी फंड योजना जो निकष लागू आहे, तोच आंतरराष्ट्रीय गुंतवणुकांसाठी लागू पडतो. तो म्हणजे गुंतवणूक कमीत कमी पाच वर्षापेक्षा अधिक कालावधीसाठी असायला हवी. ही गुंतवणूक अल्पकाळासाठी करण्यासाठी नसून शुद्ध दीर्घकालीन रणनीतीचा भाग म्हणून असे फंड प्रकार विचारात घेता येतील.

उदाहरण घ्यायचे झाले तर फ्रँकलिन टेम्पलटन म्युच्युअल फंड घराण्याने एकविसाव्या शतकाच्या सुरुवातीला टेम्पलटन इंडिया इक्विटी इन्कम फंड हा फंड आणला होता. यामध्ये तत्कालीन नियमानुसार जेवढी परवानगी आहे तेवढी रक्कम उभरत्या बाजारपेठांमध्ये गुंतवली जात असे. आता बहुतांश सर्व म्युच्युअल फंड कंपन्यांनी परदेशी गुंतवणुकीचे पर्याय उपलब्ध करून दिले आहेत.

पीजीआयएम इंडिया ग्लोबल इक्विटी अपॉर्च्युनिटीज फंड

एडलवाईस ग्रेटर चायना इक्विटी ऑफ-शोअर फंड

आदित्य बिर्ला सन लाइफ ग्लोबल इमर्जिंग अपॉर्च्युनिटीज फंड

बंधन यूएस इक्विटी एफओएफ

निप्पॉन इंडिया यूएस इक्विटी अपॉर्च्युनिटीज फंड.

ही नावे निव्वळ उदाहरण म्हणून आहेत.

म्युच्युअल फंड गुंतवणूक करताना जोखीम आणि परतावा याविषयीची सर्व दस्तऐवज वाचून मगच गुंतवणूक करावी. आंतरराष्ट्रीय बाजारातील पोर्टफोलिओ गुंतवणूक हा भारतीय बाजारातील म्युच्युअल फंडाच्या पोर्टफोलिओला आधार देणारा म्हणजेच दुय्यम खिलाडी असावा आणि जेवढी अधिक काळ गुंतवणूक तेवढे परतावे जास्त हे कोष्टक विसरू नये.