What is Public Provident Fund (PPF) : पब्लिक प्रोव्हिडंट फंड म्हणजेच सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधीही एक सरकारकडून चालवली जाणारी गुंतवणूक योजना आहे, ज्यामध्ये तुम्हाला दीर्घकालीन सेक्युरिटी, कर लाभ आणि तुमच्या गुंतवणुकीवर आकर्षक व्याजदर मिळतो. या योजनेची वैशिट्ये काय आहेत आणि याचे खाते कसे उघडता येऊ शकते? या आणि अशाच अनेक प्रश्नांची उत्तर आपण आज सविस्तर जाणून घेणार आहोत.

सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी म्हणजे काय?

पीपीएफ म्हणजेच सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी, ही एक अर्थ मंत्रालयाने सुरू केलेली दीर्घकालीन बचत योजना आहे, ज्याच्या माध्यमातून लहन बचतींना प्रोत्साहन दिले जाते. पीपीएफ खात्यामधून तुम्ही सुरक्षितरित्या पैसा जमवू शकता, यासह तुम्हाला यामध्ये कर लाभ आणि आकर्षक व्याज दर देखील मिळतो. तुमच्या स्थिर आर्थिक भविष्यासाठी पीपीएफ खाते अत्यंत मदतीचे ठरू शकते.

पीपीएफ खाते किती महत्त्वाचे असते?

सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी योजना ही ज्यांना जोखीम पत्करायची नाही अशा गुंतवणूकदारांसाठी अगदी स्थिर स्वरुपातील एक चांगला गुंतवणुकीचा उपलब्ध करून देते. यातून मिळणारा परतावा हा बाजारावर आधारित असला तरी, यामध्ये कालांतराने एक ठराविक वाढ पाहायला मिळते, ज्यामुळे हा एक गुंतवणुकीचा सुरक्षित मार्ग ठरतो. तसेच पीपीएफ गुंतवणुकीबरोबर मिळणारा कर लाभ हा देखील एक महत्त्वाचा घटक आहे.

पीपीएफमध्ये जमा रकमेवर व्याज मिळण्यासाठी तुम्हाला दर महिन्याच्या ५ तारखेला पीपीएफ डिपॉझिट करावे लागते. व्याजाची मोजणी ही ५ तारखेपासून ते महिन्याच्या अखेरीस असलेल्या सर्वात कमी शिल्लक रकमेवर आधारित असते.

पीपीएफ खात्याची वैशिष्ट्ये काय आहेत?

पात्रता : पगार कमावणाऱ्या तसेच स्वतःचा व्यवसाय करणाऱ्या सर्वांसाठी ही गुंतवणूक खुली आहे.

किमान डिपॉझिट : पीपीएफ खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला लागणारी किमान डिपॉझिटची रक्कम ५०० रुपये इतकी आहे.

कमाल डिपॉझिट : वर्षाची कमाल डिपॉझिट मर्यादा ही १.५ लाख रुपये इतकी आहे.

व्याजदर : ७.१ टक्के (आर्थिक वर्ष २०२४-२५ ची चौथी तिमाही)

कार्यकाळ : सुरुवातीला लॉक-इन कालावधी १५ वर्ष आहे, जो पाच वर्षांच्या ब्लॉकमध्ये वाढवता येतो.

रक्कम काढणे : ७व्या वर्षापासून पुढे काही प्रमाणात पैसे काढता येतात, ज्यासाठी काही विशिष्ट अटी आणि मर्यादा आहेत.

पीपीएफवर कर्ज : तिसऱ्या ते सहव्या आर्थिक वर्षापर्यंत कर्जाची सुविधा उपलब्ध आहे.

कर लाभ : सेक्शन ८० सी अंतर्गत १.५ लाख रुपयांपर्यंत.

नामांकनाची सुविधा : खातेधारकांसाठी नामांकन सुविधा उपलब्ध आहे.

हस्तांतर करण्याची मुभा (Transferability) : एका अधिकृत बँकेतून किंवा पोस्ट ऑफिसमधून दुसर्‍या बँकेत पीपीएफ खाते हस्तांतरित करता येते.

ऑनलाइन अॅक्सेसिबिलीटी : काही फायनान्शियल इंस्टिट्यूशन्स पीपीएफ खात्याचे तपशील पाहणे आणि व्यवहार करण्यासाठीच्या ऑनलाइन सुविधा देतात.

सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधीमध्ये गुतवणूकीचे फायदे –

सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधीमध्ये गुंतवणूक केल्याचे तुमच्यासाठी अनेक फायदे आहेत, यातील काही महत्त्वाच्या लाभांवर आपण नजर टाकूयात:

१. दीर्घकालीन गुंतवणूक

पीपीएफची मुदत ही १५ वर्षांची असते तसेच ती ५ वर्षांन वाढवता येते, यामुळे बचतीबाबत शिस्तबद्ध आणि संयमी धोरण स्वीकारण्यास प्रोत्साहन मिळते.

२. सरकारचे पाठबळ

पीपीएफचे काम अर्थ मंत्रालयाकडून चालवले जाते, त्यामुळे याला भारत सरकारचे पाठबळ आहे. सरकारी असल्याने गुंतवलेल्या पैशांबाबत एक सुरक्षितता ग्राहकांना मिळते.

३. कर लाभ (Tax Benefits)

पीपीएफ ही योजना ‘सवलत-मुक्त-मुक्त’ (Exempt-Exempt-Exempt) श्रेणी अंतर्गत येते, म्हणजेच गुंतवणूकदारांना त्यांच्या गुंतवलेली रक्कम, मिळालेले व्याज आणि पैसे काढणे या सर्वांवर आयकरातून सूट मिळते.

४. हप्ता कितीचा असावा यावर मर्यादा नाही

तुम्ही पीपीएफमध्ये गुंतवणूक करताना किमान ५०० रुपयांपासून ते कमाल १.५ लाख रुपयांपर्यंत पैसे टाकू शकता.

५. व्याजदर

पीपीएफ खात्यांवरील व्याजदर हा सरकारकडून तिमाही आधारावर ठरवला जातो. यामुळे तुम्हाला किती परतावा मिळेल याचा अंदाज आधीच येतो. सध्या पीपीएफ व्याजदर आर्थिक वर्ष २०२४-२५ च्या चौथ्या तिमाहीत ७.१ टक्के आहे.

६. चक्रवाढीने मिळणारा लाभ

पीपीएफमध्ये चक्रवाढ व्याज मॉडेल वापरले जाते, त्यामुळे मिळालेले व्याज हे मूळ रकमेत जोडले जाते आणि ज्यामुळे तुमच्या गुंतवणुकीत काही काळाने मोठी वाढ झाल्याचे पाहायला मिळते.

७. सुरक्षितता

ही एक सरकारचे पाठबळ असलेली योजना आहे, त्यामुळे पीपीएफमध्ये तुम्हाला उच्च दर्जाची सुरक्षितता आणि सुरक्षाव्यवस्था मिळते, ज्यामुळे बाजारातील चढ-उतारांशी संबंधित जोखीम कमी होते.

८. पैसे काढण्यावर निर्बंध

पीपीएफ योजनेतील गुंवणुकीचा कालावधी हा १५ वर्षांता आहे, तरी देखील याच्या ७व्या वर्षापासून काही प्रमाणात पैसे काढता येतात. यामुळे गरजेच्या वेळी हा पैसा वापरण्याची मुभा मिळते.

९. रक्कम हस्तांतरित करण्याची सोय

ज्यांना त्यांचे बँक खाते बदलायचे आहे अशा लोकांच्या सोईसाठी पीपीएफ खाते हे एका अधिकृत बँक आणि पोस्ट ऑफिसमधून दुसऱ्यामध्ये हस्तांतरित (Transfer) करता येते.

१०. कर्जाची सुविधा मिळते

पीपीएफ खातेधारकांना त्यांच्या पीपीएफ शिल्लक रकमेवर कर्ज काढता येते, ज्यामध्ये त्यांना जास्तीत जास्त कर्ज एकूण उपलब्ध रक्कमेच्या २५ टक्क्यांपर्यंत कर्ज काढण्याची मुभा आहे.

११. नामनिर्देशन (नॉमिनेशन) सुविधा

पीपीएफ खातेधारकांना त्यांचे खात्यासाठी दुसर्‍या व्यक्तीला नामनिर्देशित (nominate) करण्याची सुविधा दिलेली आहे, यामुळे खातेधारकाचा मृत्यू झाल्यास त्याच्या खात्यातील रक्कम कुठल्याही अडचणीशिवाय हस्तांतरित करता येते.

हेही वाचा

पीपीएफ खाते उघडण्यासाठी पात्रतेचे निकष काय आहेत?

१. कुठे राहता?

फक्त भारतीय रहिवाशांनाच पीपीएफ खाते उघडण्याची परवानगी आहे.

२. वयोमर्यादा

पीपीएफ खाती ही फक्त १८ वर्षे किंवा त्याहून अधिक वय असलेला व्यक्तीच उघडू शकतात. पालक देखील त्यांच्या अल्पवयीन मुलांसाठी ही खाती उघडू शकतात, पण यासाठी एक अट आहे की, प्रत्येक अल्पवयीन मुलासाठी फक्त एकच खाते उघडता येते.

३. खात्यांची संख्या

एका व्यक्तीला त्याच्या नावावर फक्त एकच पीपीएफ खाते उघडता येते. पालकाने अल्पवयीन मुलासाठी खाते उघडले असेल तरच एकापेक्षा जास्त खाती उघडण्याची परवानगी आहे.

३. एचयूएफ आणि एनआरआय

हिंदू अविभाजित कुटुंबे (HUF) आणि अनिवासी भारतीय (NRI) यांना नवीन पीपीएफ खाते उघडता येत नाही. पण जर एखाद्या व्यक्तीने भारतात राहत असताना खाते उघडले असेल आणि नंतर एनआरआय बनली असेल, तर त्यांना मुदत पूर्ण होईपर्यंत त्या खात्यात गुंतवणूक करता येते.

४. जॉइंट खाते

पीपीएफ खाते हे संयुक्त खाते (Joint account) म्हणून उघडता येत नाहीत, हे खाते फक्त वैयक्तिक गुंतवणुकदारांसाठी आहेत.

५. अल्पवयीन मुलांसाठी गार्डियन

पालक किंवा कायदेशीर पालकत्व असलेला व्यक्ती हा अल्पवयीन व्यक्तीच्या नावाने पीपीएफ खाते उघडू शकतो. पण जेव्हा अल्पवयीन व्यक्तीचे वय १८ वर्ष होतो तेव्हा त्याला खात्याचा ताबा घ्यावा लागेल.

हेही वाचा

पीपीएफ खाते उघडण्याची प्रक्रिया काय आहे?

१. वित्तीय संस्था निवडा

पीपीएफ खाते हे काही विशिष्ट बँकांमध्ये आणि पोस्ट ऑफिसमध्येच उघडता येते आणि या संबंधित बँकांमध्ये व्यक्तीचे बचत खाते असणे आवश्यक आहे .

२. पीपीएफ खात्याचाठीचा अर्ज घ्या

बँक किंवा पोस्ट ऑफिसमध्ये मिळणार पीपीएफ खाते उघडण्याचा फॉर्म घ्या. हा फॉर्म काही बँकांच्या अधिकृत वेबसाइटवर ऑनलाइन देखील उपलब्ध आहे.

३. अर्ज भरा

पीपीएफ खाते उघडण्याच्या फॉर्ममध्ये तुमची अचूक आणि अद्ययावत माहिती भरा. तसेच तुम्ही सर्व आवश्यक तपशील योग्यरित्या भरला असल्याची खात्री करून घ्या.

हेही वाचा

४. आवश्यक असलेली कागदपत्रे द्या

  • ओळखीचा पुरावा (आधार कार्ड, पासपोर्ट, मतदान ओळखपत्र इत्यादी)
  • पासपोर्ट आकाराचे फोटो
  • पॅन कार्ड
  • आवश्यक असलेली कागदपत्रे आणि खाते उघडण्यासाठी भरलेला अर्ज दाखल करा.

५. सुरुवातीची रक्कम जमा करा

पीपीएफ खात्यात सुरूवातीला एक ठराविक रक्कम जमा करावी लागतो. यासाठी किमान डिपॉझिट रक्कम ५०० रुपये आणि कमाल रक्कम १.५ लाख रुपये प्रतिवर्ष इतकी आहे.

पीपीएफ रक्कम काढण्याची प्रोसेस काय आहे?

प्रत्येक आर्थिक वर्षात फक्त एकदाच पैसे काढता येतात.
खाते उघडले ते वर्ष वगळून ५ वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर तुम्ही तुमच्या पीपीएफ खात्यातून काही प्रमाणात पैसे काढू शकता.
पैसे काढण्याची मर्यादा ही एकूण शिल्लक रकमेच्या ५० टक्के किंवा अर्ज करण्यापूर्वी चौथ्या वर्षाच्या शेवटी असलेल्या रकमेच्या ५० टक्के, यापैकी जे कमी असेल ती आहे

पीपीएफ खाते कसे ट्रान्सफर करावे?

स्टेप १: तुम्ही ज्या बँकेत किंवा पोस्ट ऑफिसमध्ये पीपीएफ खाते उघडले आहे तिथून तुमचा ट्रान्सफर अर्ज घ्या.

स्टेप २: हा ट्रान्सफर अर्ज भरा, ज्यामध्ये तुम्हाला खाते हस्तांतरित करायचे असलेल्या शाखेचा संपूर्ण पत्ता नमूद करा.

स्टेप ३: तुमचा अर्ज मिळाल्यानंतर सध्याची शाखा ट्रान्सफर प्रक्रिया सुरू करेल.

स्टेप ४: तुमची सध्याची बँक शाखा नवीन शाखेत आवश्यक कागदपत्रे पाठवेल, ज्यामध्ये नॉमिनेशन फॉर्म, पीपीएफ पासबुक, खात्याची प्रमाणित प्रत, तपासणीसाठी तुमच्या स्वाक्षरीचा, खाते उघडताना भरून दिलेला मूळ फॉर्म आणि शिल्लक असलेल्या रकमेचा चेक यांचा समावेश असेल.

स्टेप ५: नवीन शाखा तुमच्या कागदपत्रे मिळाल्याची खात्री करेल.

स्टेप ६: नवीन शाखेत नवीन पीपीएफ खाते उघडण्याचा फॉर्म आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे सादर करा.

स्टेप ७: नवीन शाखेत केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करा.

स्टेप ८: संपूर्ण ट्रान्सफरची प्रक्रिया पूर्ण होण्यासाठी साधारणतः एक महिना वेळ लागतो.

निष्क्रिय पीपीएफ खाते कसे सक्रिय करावे? How to activate an inactive PPF account?

निष्क्रिय पीपीएफ खाते सक्रिय करण्यासाठी तुम्हाला पुढील प्रोसेस पूर्ण करावी लागेल-

स्टेप १: तुमचे पीपीएफ खाते पुन्हा सक्रिय करण्यासाठी तशी औपचारिक विनंती करणारे एक लेखी पत्र बँक किंवा पोस्ट ऑफिस शाखेला लिहा.

स्टेप २: खाते जितकी वर्ष निष्क्रिय होते त्या प्रत्येक वर्षासाठी किमान ५०० रुपये आणि याबरोबरच दर सक्रिय वर्षासाठी ५० रुपया्चा दंड भरा.

This quiz is AI-generated and for edutainment purposes only.

स्टेप ३: यानंतर बँक किंवा पोस्ट ऑफिस तुम्ही केलेल्या विनंतीवर पुढील प्रक्रिया करेल.