वैयक्तिक गुंतवणूकदारांसाठी संपत्ती हळूहळू, पण शाश्वतरीत्या वाढविण्याच्या अनेक संधी आज उपलब्ध आहेत. पूर्वी फक्त उच्च उत्पन्न गटापुरतं मर्यादित असल्याचं वाटणारं गुंतवणूकविश्व, आता सक्रिय म्युच्युअल फंड, इंडेक्स फंड आणि ईटीएफ यांच्या माध्यमातून विविध मंचाद्वारे सर्वांसाठी खुले झाले आहे. पण अनेक गुंतवणूकदारांना एक प्रश्न सतावत असतो – या तिन्ही पर्यायांपैकी कोणता आणि केव्हा वापरायचा? याचं उत्तर फारसं गुंतागुंतीचं नाही. कारण प्रत्येक साधनाची रचना विशिष्ट उद्देशासाठी केलेली असते. योग्य वेळी, योग्य साधन वापरल्यास, हे तिन्ही पर्याय तुमचा पोर्टफोलिओला अधिक कार्यक्षम, लवचीक आणि तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टांसाठी अधिक उपयुक्त बनवू शकतात.
१. सक्रिय म्युच्युअल फंड – कौशल्यावर आधारित निवड
हे फंड तज्ज्ञ फंड व्यवस्थापकांच्या निरीक्षणाखाली चालतात. संशोधन, बाजारात साधावयाची वेळ आणि धोरणात्मक निर्णय यांच्या आधारे, हे फंड बेंचमार्कला मागे टाकण्याचा प्रयत्न करतात. हे मुख्यतः मिड-कॅप, स्मॉल-कॅप, विकसनशील बाजारपेठा, किंवा कमी संशोधन झालेले क्षेत्र यामध्ये चांगली कामगिरी करतात.
योग्य वापर:
पाच वर्षांहून अधिक मुदतीसाठी संपत्ती निर्मितीचे उद्दिष्ट असणारे
जलद बदलणाऱ्या क्षेत्रांत/थीम्समध्ये गुंतवणूक संधी शोधणारे
तज्ज्ञ हस्तक्षेप आवश्यक असलेल्या गुंतवणूकदारांसाठी आदर्शवत
पोर्टफोलिओतील योग्य भूमिका:
अल्फा जनरेटर – निर्देशांकापेक्षा जास्त परतावा मिळवण्याची क्षमता
कोअर-सॅटेलाइट धोरणांत सॅटेलाइट घटक
‘एसआयपी’द्वारे गुंतवणुकीत सातत्य राखण्यास मदत
सावधगिरीचे मुद्दे:
खर्च जास्त (टोटल एक्स्पेन्स रेशो)
व्यवस्थापकाच्या क्षमतेवर परतावा अवलंबून
लार्ज-कॅप ॲक्टिव्ह फंड कधी कधी निष्क्रिय पर्यायांपेक्षा कमी परतावा मिळवतात
२. इंडेक्स फंड: कमी खर्चात धिम्या, सातत्यपूर्ण वाढीसाठी
इंडेक्स फंड फक्त बाजार निर्देशांकाचा मागोवा घेतात (जसे की निफ्टी ५० किंवा सेन्सेक्स) आणि निर्देशांकाची कामगिरी प्रतिबिंबित करण्याचे ते उद्दिष्ट ठेवतात. व्यवस्थापनाचा हस्तक्षेप नगण्य असल्याने खर्चही कमी असतो. हे फंड कमी जोखमीच्या दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी चांगला पर्याय आहेत.
योग्य वापर:
पोर्टफोलिओची पायाभरणी करण्यासाठी
नवशिके किंवा खर्च-संवेदनशील गुंतवणूकदारांसाठी
दीर्घकालीन ‘एसआयपी’द्वारे पोर्टफोलिओ तयार करू पाहणारे
स्थिर, कमी जोखमीचा परतावा पसंत करणारे
पोर्टफोलिओतील योग्य भूमिका:
कमी किमतीत पोर्टफोलिओचा गाभाः मुख्यत्वे लार्ज-कॅपसाठी आदर्श
त्वरित पोर्टफोलिओ बदल: धोरणात्मक गुंतवणुकीत निवडीच्या जोखीमशिवाय मालमत्ता वर्ग/थीममधील गुंतवणूक तात्पुरती वाढविण्यासाठी किंवा कमी करण्यासाठी
सावधगिरीचे मुद्दे:
निर्देशांकापेक्षा अधिक परतावा मिळविण्याची क्षमता नाही
बाजारातील अस्थिरता पूर्णपणे टाळता येत नाही
परतावा निर्देशांक कामगिरीला प्रतिबिंबित करतो (मंदी दरम्यान मुद्दल न गमावण्याची किंवा कमी गमाविण्याची सोय नाही.)
३. ईटीएफ (एक्सचेंज ट्रेडेड फंड): निष्क्रिय मानसिकतेसह डीमॅटची लवचीकता
ईटीएफ ही दर पंधरा सेकंदाला बदलत्या ‘एनएव्ही’नुसार खरेदी-विक्री करता येणारा, बाजार मंचावर व्यवहार होणारा आणि निर्देशांकाचा मागोवा घेणारी फंड श्रेणी आहे. निष्क्रिय गुंतवणूक आणि रोकडसुलभता हे फायदे एकत्रितपणे देणारा हा म्युच्युअल फंडाचा प्रकार आहे.
योग्य वापर:
क्षेत्रनिहाय अल्पकालीन रणनीतिक खेळी (उदा. बँकिंग, सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्या, फार्मा. कारण ते थोड्या काळासाठी ठेवता येतात, सक्रिय म्युच्युअल फंडाच्या विपरीत)
बाजारावर नियमित लक्ष ठेवणाऱ्यांसाठी स्ट्रॅटेजिक ॲलोकेशन ॲडजस्टमेंट साधली जाण्यासाठी
‘डीआयवाय’ धाटणीच्या पोर्टफोलिओमध्ये खर्च आणि मालमत्ता वितरणाच्या नियंत्रणासाठी
पोर्टफोलिओतील योग्य भूमिका:
लवचीकता – बाजारात कोणत्याही वेळी खरेदी/विक्री
थीमॅटिक टिल्ट – सेक्टर्स किंवा स्मार्ट-बीटा निर्देशांकांमध्ये त्वरित गुंतवणूक करता येते
करकार्यक्षम स्विचेस – कमी खर्चात पोर्टफोलिओ बदल
सावधगिरीचे मुद्दे:
गुंतवणुकदाराचे डीमॅट खाते असणे आणि बाजाराचा कल ओळखण्याचे कौशल्य असणे आवश्यक
आपल्या फंडामधली दैनिक सरासरी उलाढाल (एटीव्ही) महत्त्वाची – कमी उलाढाल असलेला फंड म्हणजे उच्च प्रभाव खर्च (इम्पॅक्ट कॉस्ट)
गुंतवणूक रणनीतीत ‘फी’ चे महत्त्व :
फंडाची फी अनेकांच्या लक्षात येण्यापेक्षा जास्त महत्त्वाची असते. सक्रिय फंड ‘अल्फा’ कमावण्यास बांधील आहेत, त्यामुळे फी जास्त घेतात. तरीही अनेक लार्ज-कॅप सक्रिय फंड निर्देशांकापेक्षा अधिक परतावा मिळवीत नाहीत .
अशा प्रकरणांमध्ये, इंडेक्स फंड किंवा ईटीएफ अनेकदा सरस निव्वळ परतावा देतात. विशेषतः, ईटीएफ अल्प ते मध्यम मुदतीत चांगला परतावा देतात, तसेच त्यामध्ये दीर्घकाळाच्या होल्डिंग कालावधीशिवाय पुनर्संतुलन करता येते.
तसेच ज्यांना क्षेत्र-विशिष्ट गुंतवणूक करायची आहे. उदाहरणार्थ, तेजीतील आयटी किंवा पीएसयू बँका- त्यांना फंड व्यवस्थापकाच्या व्यापक धोरणात अडकल्याशिवाय छोट्या कालावधीसाठी गुंतवणुकीची संधी ईटीएफ देऊ शकतात.
तर मग तिन्हींचा योग्य मेळ कसा घालावा?
काही उदाहरणे पाहूयात :
अ. दीर्घकालीन ध्येय-आधारित गुंतवणूकदार
कोअर: इंडेक्स फंड (निफ्टी ५०, नेक्स्ट ५०)
सॅटेलाइट: सक्रिय मिड किंवा स्मॉल-कॅप फंड
रणनीतीवर आधारित गुंतवणूक: फार्मा ईटीएफ किंवा सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक ईटीएफ. जेव्हा संधी असेल तेव्हा
ब. ‘डीआयवाय’ डिजिटल गुंतवणूकदार
कोअर: इक्विटी आणि सोने आधारित ईटीएफ बास्केट
सॅटेलाइट: सक्रिय मिड किंवा स्मॉल-कॅप फंड, सेक्टोरल ईटीएफ
रणनीतीवर आधारित गुंतवणूक: जागतिक इक्विटी, इतर मालमत्ता वर्ग
क. पारंपरिक आणि शुल्क संवेदनशील गुंतवणूकदार
कोअर: इंडेक्स फंड किंवा टार्गेट-मॅच्युरिटी डेट ईटीएफ
सॅटेलाइट: मिड किंवा स्मॉल-कॅप इंडेक्स फंड/ फॅक्टर फंड/ ईटीएफ
रणनीतीवर आधारित गुंतवणूक: कमी-अस्थिरता ईटीएफ किंवा हायब्रिड फंड
निष्कर्षः
योग्य परिस्थितीसाठी योग्य फंड प्रकाराचा वापर करा.
या प्रत्येक पर्यायाची स्वतःची वैशिष्ट्ये आहेतः
१. सक्रिय फंड हे निधी व्यवस्थापनाचे व्यावसायिक कौशल्य देतात
२. इंडेक्स फंड विश्वासार्हता आणि साधेपणा देतात
३. ईटीएफ वेग, लवचीकता आणि कमी खर्च देतात
चांगला पोर्टफोलिओ ‘एक निवडा आणि बाकीचे विसरा’ या तत्त्वावर तयार होत नाही. तर तिन्ही पर्याय समजावून घेऊन, त्यांचा तुमच्या गरजांशी मेळ घालून, त्यांचा धोरणात्मक वापर करून सिद्ध होतात.
हे अवघड वाटत असेल तर चांगल्या गुंतवणूक सल्लागाराशी चर्चा करा.
सफल गुंतवणूकीसाठी शुभेच्छा!
