स्त्रीच्या सामान्य रूपातूनही जर बुद्धिमत्तेचे तेज झळकत असेल तर तिचं सौंदर्य तथाकथित सौंदर्यवतींपेक्षा उठून दिसतं. ..लहानपणापासूनच मी बोल्ड अ‍ॅन्ड ब्युटिफूल अशीच घडत गेले.. माझ्या सावळ्या व्यक्तिमत्त्वातही आकर्षकता होती असे सगळेच म्हणायचे. माझ्या याही अनकन्व्हेंशनल रूपाचा मला अभिमान होता, आहे.. माझ्यातलं स्त्रीत्व माझ्या संपूर्ण व्यक्तिमत्त्वात व्यापलेलं आहे असं मला सतत जाणवत आलं आहे..सांगतेय, अभिनेत्री नंदिता दास.
माझ्या कळत्या वयापासूनच मला स्वत:चा, माझ्यातल्या स्त्रीत्वाचा अभिमान वाटत आलाय. वूमनहूड म्हणजे माणुसकीचा गहिवर, भावना-संवेदना, माया-ममता सारंच. माझ्यातलं स्त्रीत्व माझ्या संपूर्ण व्यक्तिमत्त्वात व्यापलेलं आहे असं मला सतत जाणवत आलं आहे.
स्त्री असणं म्हणजे ईश्वरी वरदान असं मी समजते. ज्या भावभावना मला, माझ्या हृदयाला भिडतात, मी संवेदनशील आहे,. त्यामागे केवळ नारी हृदय आहे, कारण स्त्री जात्याच कोमल, संवेदनशील आहे. तिची संवेदनशीलता पुरुषांपेक्षा खूपच वेगळी असते. जर हा मुद्दा मी माझ्यापुरता मर्यादित ठेवला तर मी म्हणेन, दीपा मेहता दिग्दर्शित ‘फायर’ चित्रपटात मी शबाना आझमीसमवेत समलैंगिक महिलेची भूमिका रंगवली होती. हा चित्रपट काय किंवा त्यातली भूमिका काय, वेगळ्या कारणाने वादळी ठरली असली तरी एक मात्र मान्य करावंच लागेल की, ही भूमिका करायला कठीणच होती आणि त्याचं आव्हान कदाचित मी समर्थपणे पेलू शकले, याचं कारण मी एक स्त्री आहे.
 माझी घडणच तशी आहे. माझे वडील प्रख्यात चित्रकार जतिन दास हे ओरिया, तर आई वर्षां ही लेखिका जैन गुजराती, त्यांच्या प्रेमविवाहानंतर माझा जन्म दिल्लीत झाला. मी आणि माझा भाऊ यांचा कुठल्याही बाबतीत आयडेंटिटी क्रायसेस होऊ नये म्हणून घरात कुठल्याही देव-देवतांच्या तसबिरी नव्हत्या. खऱ्या अर्थाने सर्वधर्मसमभाव पाळला गेला आणि मी बोल्ड अ‍ॅन्ड ब्युटिफूल घडत गेले..              
माझ्या सावळ्या व्यक्तिमत्त्वातही आकर्षकता होती असे सगळेच म्हणायचे. मी चेहऱ्याला कधीही हलकीशीही पावडर लावली नाही; किंबहुना माझ्या चित्रपटांतूनही माझा नो मेकअप लूक असायचा. मला मेकअप करणं कधीच आवडलं, पटलं नाही. तरीही ‘डसकी ब्यूटी’ हे विशेषण मला चिकटलं. माझ्या याही अनकन्व्हेंशनल रूपाचा मला अभिमान आहे.        
स्त्रीच्या सामान्य रूपातूनही जर बुद्धिमत्तेचे तेज झळकत असेल, तर तिचं सौंदर्य तथाकथित सौंदर्यवतींपेक्षा उठून दिसतं या मताची मी आहे.  आय एम प्रिव्हिलेज्ड टू बॉर्न अ वूमन. मातृत्वाचा आनंद माझ्यातल्या स्त्रीत्वाला पूर्णत्व देऊन गेला. माझा मुलगा विव्हान मला मां हाक मारतो, तेव्हा तो आनंद अवर्णनीय आहे. मी स्त्री असल्याचा अभिमान आहेच, पण कधी स्त्रीदाक्षिण्य म्हणूनही कधी सार्वजनिक वाहनांमध्ये सीट ऑफर होते, त्यात काही गैर नाही. मी याही स्त्रीत्वाचा आनंदच घेते. कधी असंही घडलंय की, मी स्त्री असल्यामुळेच मला पुरुषांच्या अश्लील टीकेला सामोरं जावं लागलंय.. तरीही मी म्हणेन, प्रत्येक सिच्युएशन हाताळण्याची हातोटी प्रत्येक महिलेत शक्यतो असते, नसल्यास ती असावी.
खरं तर गेल्या काही वर्षांमध्ये प्रत्येक क्षेत्रात महिलांनी मुसंडी मारलेली आहे, तेव्हा पुरुषांशी तुलना ही आता तरी नसावी. एखादा चित्रपट दिग्दर्शित करताना महिला आणि पुरुष असे फरक नसतात. काही पुरुष दिग्दर्शकांनी मात्र काही स्त्री-प्रधान चित्रपटांना अतिशय उत्कृष्ट न्याय दिला होता. सत्यजित रे, बिमल रॉय, गुलजार आणि माझे आवडते श्याम बेनेगल.
मी काही वर्षांपूर्वी ‘फिराक’ नामक चित्रपट दिग्दर्शित केला होता. कुठल्याशा मुद्दय़ावर जेव्हा मी कंटाळून तक्रार केली, तेव्हा मला माझ्याच चित्रपटाच्या सेटवर सुनावण्यात आलं, ‘स्टॉप क्राइंग.. यू आर डिरेक्टर ऑफ धिस फिल्म..’ केवढी मोठी कॉम्प्लिमेंट मिळाली होती मला.. आणि समस्त महिलांना, तेही एका पुरुष कलाकाराकडून.. व्हॉव.. याचाच अर्थ महिला ऑड परिस्थितीतदेखील पुढे जातात, प्रसंगांवर मात करतात.
दुर्दैवाने तिचे प्रश्नही खूप आहेत. अर्थात, महिलांच्या प्रश्नांचा गुंता न सुटणारा असला तरीही जागतिक महिला दिन हा साजरा व्हायलाच हवा, कारण उमेद, आशा न संपणारी आहे. मैं अपने कॉलेज के दिनों से महिला दिन खूब मनाया करती थी. तेव्हा तर आम्ही रॅलीज काढत असू, भाषणं देत असू. महिला दिनाविषयी खूप जागृती व्हावी, असं वाटायचं, कारण तेव्हा आजच्या इतका महिला दिनाविषयी प्रसार-प्रचार झालेला नव्हता. एवढं मात्र नक्की, महिला दिन म्हणजे नामधारी नव्हताच कधी माझ्यासाठी. त्या काळापासूनच तो अत्यंत गंभीर मुद्दा होता. तेव्हा महिला दिन साजरा करण्यामागे मुख्य मुद्दे होते हुंडाबळी, लैंगिक छळ, स्त्री भ्रूणहत्या, लिंगभेद हे प्रकार थांबावेत. समाजात स्त्रियांचे स्थान त्यांना मानाने मिळावे. गंमत अशी की, तेव्हा ज्या कारणांसाठी महिला दिन आम्ही तळमळीने साजरा करत असू, आज २०-२२ वर्षांनंतरही तेच प्रश्न, त्याच समस्या, त्याच चक्रव्यूहाला महिलांना सामोरं जावं लागतंय हे मोठं प्रेमळ असणं, काळजी घेणं हे महिलेमधले गुण निसर्गदत्त आहेत. येणाऱ्या काळात महिला नोकरीत असो वा अन्य तमाम क्षेत्रात, शिखरावरच जाताना आपल्याला दिसणारेत. जितक्या महिला अधिक करिअर-ओरिएन्टेड होतील, तितके पुरुष अधिक जबाबदार होतील, कारण त्यांच्यावरही घरची जबाबदारी पडेल. किमान ही जाणीव त्यांना होणं हेही अधिक महत्त्वाचं आहे. वूमेन विल कॉन्ट्रिब्यूट मोअर अँड मोअर टू द सोसायटी..  सध्या ज्या ज्या घरांमध्ये महिला नोकरदार आहेत, करिअर करताना दिसताहेत, त्या त्या घरात पुरुष अधिक जबाबदारीने वागताना दिसताहेत.. हे चित्र सुखावह आहे. या चित्रात अधिक गहिरे रंग भरले जातील. येत्या काळात.. जस्ट वेट अँड वॉच…