Black Box Air India Plane Crash: एअर इंडियाच्या अहमदाबाद-लंडन प्रवास करणाऱ्या एआय-१७१ विमानाला १२ जून रोजी मोठा अपघात झाला. या अपघातात २४२ प्रवाशांपैकी २४१ जणांचा दुर्दैवी मृत्यू झाला. सदर विमानातील ब्लॅक बॉक्स शुक्रवारी बीजे मेडिकल महाविद्यालयाच्या वसतिगृहाच्या गच्चीवर आढळून आला. या ब्लॅक बॉक्सच्या माध्यमातून आता या अपघाताचे नेमके कारण समजू शकते, असे सांगितले जात आहे. दरम्यान विमानाच्या भीषण स्फोटानंतर जिथे काही शिल्लक राहत नाही, तिथे ब्लॅक बॉक्स कसा सुरक्षित राहतो? याबद्दल अनेकांना प्रश्न पडला आहे. विमानातील इंधनाचा स्फोट झाल्यानंतर प्रचंड आगीमुळे उष्णता निर्माण होते. तरीही ब्लॅक बॉक्सवर त्याचा परिणाम होत नाही. याची माहिती जाणून घेऊ.
ब्लॅक बॉक्स म्हणजे काय?
ब्लॅक बॉक्समध्ये प्रामुख्याने दोन महत्त्वाची उपकरणे असतात. एक फ्लाइट डेटा रेकॉर्डर (FDR) आणि दुसरे म्हणजे कॉकपिट व्हॉइस रेकॉर्डर (CVR). राष्ट्रीय वाहतूक सुरक्षा मंडळाच्या (NTSB) संकेतस्थळावर दिलेल्या माहितीनुसार, फ्लाइट डेटा रेकॉर्डरच्या मदतीने संबंधित विमानाचा उड्डाणाचा वेग, उंची, इंजिन कार्य, स्वयंचलित प्रणाली यांसारख्या तांत्रिक बाबींचा तपशील मिळतो. तर कॉकपिट व्हॉइस रेकॉर्डरमधून वैमानिक आणि सह वैमानिक यांच्यातील संभाषण, अलार्म्स आणि कॉकपिटमधील आवाजांचे विश्लेषण केले जाते.
एआय-१७१ विमानामधील वैमानिकांनी ६२५ फूट उंचीवरून खाली पडण्यापूर्वी काही सेकंद आधी MAYDAY असा कॉल दिला होता. त्यामुळे ब्लॅक बॉक्समधील माहितीचे विश्लेषण महत्त्वपूर्ण ठरते.
ब्लॅक बॉक्स विमानात कुठे ठेवला जातो, तो कसा दिसतो?
ब्लॅक बॉक्स विमानाच्या मागील भागात ठेवलेला असतो. ज्यामुळे अपघातातून तो वाचण्याची शक्यता जास्त असल्याचे मानले जाते. उच्च आघात, आग आणि खोल समुद्राचा दाब सहन करेल अशी ब्लॅक बॉक्सची रचना केलेली असते. टायटॅनियम किंवा स्टेनलेस स्टील सारख्या मजबूत धातूंपासून त्याची निर्मिती केली जाते.
या उपकरणाचे नाव ब्लॅक बॉक्स असल्यामुळे तो काळ्या रंगाचा असेल असा कयास बांधला जातो. मात्र ब्लॅक बॉक्स हा नारिंगी किंवा पिवळ्या रंगाचा असतो. जेणेकरून तो सहज दिसू शकेल.
१००० अंश सेल्सिअस तापमानातही ब्लॅक बॉक्स सुरक्षित
विमानाचा स्फोट झाल्यानंतर उच्च प्रमाणात उष्णता निर्माण होते. ब्लॅक बॉक्स १,१०० अंश सेल्सिअसमध्येही तासभर सुरक्षित राहतील, अशा पद्धतीने तयार करण्यात आलेले असतात. मेघानी नगर येथे एअर इंडियाचे विमान कोसळल्यानंतर तेथील तापमान १००० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचले होते, असे सांगण्यात येते.
याव्यतिरिक्त, ब्लॅक बॉक्स वॉटरप्रूफ असतात. समुद्राखाली पाण्यात ६,००० मीटर खोलीतही ते ३० दिवसांपर्यंत काम करू शकतात. विमानाचा खोल समुद्रात अपघात झाल्यास शोध पथकांसाठी सिग्नल म्हणून ब्लॅक बॉक्सची मदत होते.
ब्लॅक बॉक्स अचूक नाही
विमान अपघाताचे नेमके कारण शोधण्यासाठी ब्लॅक बॉक्सची मदत होत असली तरी याच्या काही मर्यादाही आहेत. मागील काही अपघातांमध्ये ब्लॅक बॉक्समधून अपघाताचा पूर्ण डेटा प्राप्त झालेला नाही.
