Italy Airport Accident: विमानाचे इंजिन निष्क्रिय असतानाही ठरू शकते घातक

२०१५ मध्ये मुंबईतील छत्रपती शिवाजी विमानतळावर एअर इंडियाचा एक टेक्निशियन इंजिनमध्ये ओढला गेला. तसंच २०२३ मध्ये अ‍ॅमस्टरडॅममधील शिफोल विमानतळावर एका व्यक्तीने धावत्या इंजिनमध्ये उडी मारून आत्महत्या केली. ही प्रकरणे जेट इंजिन सक्शनचा घातक धोका अधोरेखित करतात. ज्यावेळी एखादी व्यक्ती इंजिनच्या खूप जवळ येते, त्यावेळी ती व्यक्ती इंजिनमध्ये ओढली जाण्याची भीती आहे. अशा परिस्थितीत या जेट इंजिनांची शक्ती समजून घेणे महत्त्वाचे आहे, तसंच त्यांचे पंखे किती वेगाने फिरतात आणि ते किती अंतरावरून वस्तू किंवा व्यक्ती ओढून घेऊ शकतात हे जाणून घेऊ…

एअरक्राफ्टमधील टर्बोफॅन इंजिन विमानाला उड्डाणासाठी मदत करते. हवेत उच्च वेगाने बाहेर काढण्यापूर्वी हवा आणि इंधन मिसळून ते थ्रस्ट निर्माण करतात. बोल्डमेथॉडच्या अहवालानुसार, टर्बोफॅन इंजिन ताशी शेकडो किलोमीटर वेगाने हवा बाहेर फेकू शकते. ते ७ लाख पौंड वजनाच्या विमानाला ध्वनीच्या ८० टक्के वेगाने अंदाजे ९५० किमी ताशी वेगाने पुढे नेण्यास सक्षम आहे, म्हणजेच बोईंग ७४७ इंजिन ५८ हजार पौंड थ्रस्ट निर्माण करते. या क्षमतेचे इंजिन कारला त्वरित नष्ट करण्यास पुरेसे आहे.

जेट इंजिनचे ब्लेड किती वेगाने फिरते?

टर्बोफॅन इंजिन समोरील पंखा हवा खेचतो. टेलिग्राफने दिलेल्या वृत्तानुसार, मिलान अपघातात सहभागी असलेल्या एअरबस A-३१९ च्या पंख्याचे ब्लेड प्रति मिनिट १५ हजार रिव्होल्यूशनपर्यंत फिरू शकतात. टॅक्सीवेवर निष्क्रिय स्थितीतही इंजिनचा पंखा प्रति सेकंद शेकडो मीटर वेगाने हवा खेचतो. हे सक्शन इतके शक्तिशाली आहे की ते मनुष्यासह जवळच्या इतर वस्तूंनाही खेचून घेऊ शकते. पंख्याचे ब्लेड एरोफॉइल्ससारखे डिझाइन केलेले आहेत. ते हवा दाबतात आणि मागच्या बाजूला ढकलतात. एव्हिएशन स्टॅक एक्स्चेंज स्पष्ट करते की, पंख्याच्या ब्लेडच्या फिरण्यामुळे कमी दाबाचे क्षेत्र तयार होते, जे बाहेरील हवा इंजिनकडे खेचते, त्यामुळे इंजिनसमोर एक शक्तिशाली व्हॅक्यूम तयार होतो.

• ठळक मुद्दे :
• इटलीतील बर्गामो विमानतळावर टॅक्सीवेवर एका विमानाच्या इंजिनमध्ये एक माणूस ओढला गेला
• व्होलोटिया एअरलाइन्सच्या एअरबस ए-३१९ विमानात एकूण १५४ प्रवासी होते.
• यामध्ये सहा कर्मचारी आणि चार केबिन क्रू होते.
• अपघातानंतर विमानतळ काही काळासाठी बंद करण्यात आला.

जेट इंजिनपासून किती अंतरावर धोका आहे?

विमान जमिनीवर असताना जेट इंजिनचा सक्शन एरिया प्रामुख्याने धोकादायक असतो. एव्हिएशन स्टॅक एक्स्चेंजने नोंदवले आहे की, निष्क्रिय असतानाही टर्बोफॅन इंजिनचा सक्शन एरिया १५ फूटपर्यंत (सुमारे ४.५ मीटर) वाढू शकतो आणि तो टेक-ऑफदरम्यान आणखी वाढतो. एव्हिडन्स नेटवर्कच्या म्हणण्यानुसार, हे इंजिन प्रति सेकंद शेकडो मीटर वेगाने हवा शोषून घेते, त्यामुळे लहान वस्तू आणि मनुष्याला ओढण्यास सक्षम असलेले शक्तिशाली सक्शन फील्ड तयार होते. मिलान अपघातादरम्यान, ती व्यक्ती टॅक्सीवेवर धावत गेल्याचे आणि इंजिनसमोर आल्यावर त्यात ओढले गेल्याची माहिती समोर आली आहे. कोरीएरे डेला सेरा यांनी दिलेल्या वृत्तानुसार, विमानाने परत धावण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा ती व्यक्ती सुरक्षा गेट तोडून धावपट्टीवर पोहोचली. इंजिन निष्क्रिय स्थितीत असूनही सक्शन इतके शक्तिशाली होते की ती व्यक्ती ताबडतोब आत ओढली गेली.

या अपघातामुळे विमानतळ सुरक्षा व्यवस्थेबद्दल महत्त्वाचे प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. विमान वाहतूकतज्ज्ञ प्राध्यापक ग्रेगरी अलेगी यांनी टेलिग्राफला सांगितले की, कडक सुरक्षा उपाययोजना असूनही अशा घटना असामान्य आहेत. इटालियन पोलिस आणि नागरी विमान वाहतूक अधिकारी त्या व्यक्तीने धावपट्टीवर कसा प्रवेश केला आणि त्याचा हेतू काय होता याचा तपास करत आहेत. जेट इंजिनबाबतचे संभाव्य धोके कमी करण्यासाठी विविध उपाययोजना केल्या जातात. पंख्याचे फिरणे दर्शवण्यासाठी इंजिनसमोर स्वर्ल मार्कर किंवा स्पिनर स्पायरल लावले जातात आणि ग्राउंड क्रूला सक्शन एरिया टाळण्याच्या कडक सूचना देण्यात आल्या आहेत. तरीही मिलानमधील घटनेने वाढीव सुरक्षा प्रोटोकॉलची आवश्यकता अधोरेखित केली आहे, असे स्कायब्रेरी एरोने नोंदवले आहे.

इटालियन वृत्तसंस्थांनी दिलेल्या वृत्तानुसार, अपघातात बळी पडलेली व्यक्ती सुमारे ३५ वर्षांची होती. तो इटालियन नागरिक होता. त्या व्यक्तीने चुकीच्या दिशेने गाडी चालवून विमानतळावर प्रवेश केल्याचे सांगितले जात आहे. त्यानंतर तो त्याची कार तिथेच सोडून टर्मिनलकडे धावत गेला. तळमजल्यावरील आगमन क्षेत्रात प्रवेश केल्यानंतर त्याने एक सुरक्षा गेट उघडले, जे थेट विमान पार्किंग क्षेत्राकडे जाते.