Digestive Food: चविष्ट, कुरकुरीत आणि गोड मुळा खाल्ल्याने फक्त जेवणाची मजा वाढत नाही तर पचनही सुधारते. मुळा हे साधारणपणे हिवाळ्यातील पिक आहे, पण तो वर्षभर उपलब्ध असतो. लोक जास्त करून सॅलड, पराठा, भाजी किंवा लोणचं करण्यासाठी मुळ्याचा वापर करतात. ही भाजी पोषक घटकांनी भरलेली असते. मुळ्यात जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि तंतू (फायबर) असतात जे आरोग्यासाठी फायदेशीर आहेत. मुळा ही कमी कॅलरी, जास्त फायबर आणि जीवनसत्त्व सी ने भरलेली भाजी आहे जी पचन सुधारते, शरीर शुद्ध करते आणि एकूणच आरोग्य चांगले ठेवते.
ही भाजी मधुमेहासाठी फायदेशीर आहे. याचा ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी असल्याने रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवायला मदत होते. वजन वाढल्याने त्रस्त असलेल्या लोकांनी ही कमी कॅलरीची भाजी खाल्ली तर वजन कमी करणे सोपे होईल. मुळा मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी वरदान आहे. कमी ग्लायसेमिक असल्याने याचे सेवन केल्यावर रक्तातील साखर सामान्य राहते. जीवनसत्त्व C आणि अँटीऑक्सिडंट्सने भरलेली ही भाजी रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते. मुळ्यात लोह, कॅल्शियम आणि जीवनसत्त्व सी असते, जे शरीर निरोगी ठेवतात.
आरोग्यासाठी फायदेशीर मुळा पोटातील गॅस, अ‍ॅसिडिटी आणि अपचन यावर नैसर्गिक उपचार करतो. ही भाजी योग्य पद्धतीने खाल्ली तर पचन चांगले राहते. आयुर्वेद तज्ज्ञ डॉ. प्रताप चौहान यांच्या मते, मुळा काही विशिष्ट पदार्थांसोबत खाल्ल्यास पचनासाठी हानिकारक ठरू शकतो. आयुर्वेदात मुळ्याची प्रकृती खास मानली जाते. यात थंड आणि गरम अशा दोन्ही गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तो संतुलन राखणारा आहार ठरतो. पण चुकीच्या पदार्थांच्या मिश्रणासोबत खाल्ल्यास पचनावर वाईट परिणाम होऊ शकतो.
जर मुळा अशा पदार्थांसोबत खाल्ला गेला जे त्याच्या नैसर्गिक गुणांच्या विरुद्ध आहेत, तर वायू, अपचन, अ‍ॅसिडिटी आणि जडपणा अशा समस्या होऊ शकतात. त्यामुळे मुळा कोणत्या पदार्थांसोबत खावा याची काळजी घ्यावी. चला, पाहूया मुळा कोणत्या पदार्थांसोबत खाऊ नये.
मुळा आणि दूध – आरोग्यासाठी हानिकारक
आयुर्वेदानुसार मुळा आणि दूध एकत्र खाल्ल्यास शरीरात विषारी घटक तयार होऊ शकतात. हे मिश्रण पचन कमजोर करते, ज्यामुळे पोटदुखी, गॅस आणि अपचन होऊ शकते. मुळा थंड आणि तिखट असतो, तर दूध जड आणि थंड असते. दोन्ही मिळून पचनात असंतुलन निर्माण करतात. म्हणूनच मुळा आणि दूध एकत्र खाणे टाळावे.
मूळा आणि काकडी
मुळा आणि काकडी लोक अनेकदा सॅलडमध्ये एकत्र खातात, पण आयुर्वेदानुसार हे चुकीचे आहे. दोघांची तासीर (परिणाम) थंड असल्याने पचनक्रिया मंदावते. हे दोन्ही पदार्थ एकत्र खाल्ल्यास पोटात गॅस, जडपणा आणिअ‍ॅ शकते. पचन चांगले ठेवायचे असल्यास हे दोन्ही पदार्थ वेगवेगळ्या वेळी खावेत, म्हणजे पोटाचे आरोग्य टिकून राहील.
मुळ्यासोबत लिंबू आणि पेरू
मुळ्यासोबत लिंबू, पेरू आणि इतर फळे मिसळली जातात. पण आयुर्वेदानुसार मुळ्यासोबत यांचे मिश्रण चुकीचे आहे. हे पचन बिघडवू शकते. मुळ्यासोबत लिंबू खाल्ल्यास पित्त दोष वाढू शकतो, आणि पेरूसोबत खाल्ल्यास गॅस व पोटदुखी होऊ शकते. या फळांसोबत मुळा खाल्ल्याने पोट फुगणे आणि अपचन अशा समस्या होऊ शकतात.
मुळा खाल्ल्यानंतर गूळ खाऊ नका
अनेक लोक मुळा खाल्ल्यानंतर तोंड गोड करण्यासाठी गूळ खातात, पण मुळ्यानंतर गूळ खाण्याची ही सवय पचन बिघडवू शकते. मुळ्याची तिखट तासीर आणि गुळाची गोडी मिळून पोटात गॅस, जळजळ आणि अपचन होऊ शकते. अनेकदा लोक मुळ्याच्या पराठ्यासोबत गूळ खातात, जे पचनासाठी चुकीचे आहे.
मुळा खाण्याची योग्य वेळ कोणती?
मुळा दुपारी खाल्ला तर तो सर्वात फायदेशीर ठरतो, कारण त्या वेळी पचन अग्नी चांगला असतो. सकाळच्या हलक्या नाश्त्यात थोडा मुळा खाऊ शकता, पण रिकाम्या पोटी नाही, नाहीतर अ‍ॅसिडिटी होऊ शकते. रात्री मुळा खाणे टाळावे, कारण त्याची थंड तासीर पचन मंद करू शकते आणि सर्दी-खोकल्यासारख्या समस्या निर्माण करू शकते.
