कुतूहल : उपग्रहांद्वारे समुद्र अभ्यास

हेही वाचा >>> कुतूहल : जागतिक व्हेल शार्क दिन

महासागराचे निरीक्षण करणाऱ्या उपग्रहांच्या साहाय्याने सागरी शोधाचे नवे पर्व सुरू झाले. दूरवरच्या उपग्रहाने मिळवलेल्या विदेच्या मदतीने आणि ‘मॉडेिलग’ तंत्रज्ञान वापरून समुद्राच्या पृष्ठभागाची भौगोलिक परिस्थिती, प्रवाह, लाटा, वारे, वनस्पतिप्लवक, समुद्रावरील हिमाचे प्रमाण, पाऊस, समुद्रापर्यंत पोहोचणारा सूर्यप्रकाश आणि समुद्राच्या पृष्ठभागाच्या तापमानातील हंगामी बदलांचे जागतिक मोजमाप सक्षमतेने करता येते. जागतिक स्तरावर या नमुन्यांचा अभ्यास केल्याने पूर आणि दुष्काळाच्या विनाशकारी परिणामांचा अंदाज बांधून आपत्ती व्यवस्थापन करणे शक्य होते. महासागर निरीक्षण उपग्रह मोहिमेद्वारे तयार झालेल्या प्रतिमा हवामानातील मूलभूत बदलांबद्दल माहिती देतात. त्यामुळे गेल्या दशकात, एल निनो आणि इतर जागतिक आणि प्रादेशिक हवामान चक्रांसारख्या घटनांचा अंदाज लावण्याची क्षमता सुधारली आहे. ही मॉडेल्स अधिक अत्याधुनिक आहेत. महासागरातील घटनांच्या परिणामांची क्षमता समजण्याची प्रणाली शास्त्रज्ञांनी विकसित करून त्यावर अंदाज बांधले आहेत.

हेही वाचा >>> कुतूहल : प्रवाळसंवर्धनासाठी ध्वनीचा वापर

इस्रोने ‘ओशनसॅट-२’, ‘सरल’ (एसएआरएएल) आणि ‘स्कॅटसॅट’ (एससीएटीएसएटी-१) हे उपग्रह समुद्रशास्त्रीय निरीक्षणांसाठी सोडले आहेत. त्यांनी पाठविलेली विदा प्रकाशसंश्लेषणासाठी लागणारा सूर्यप्रकाश, महासागर प्राथमिक उत्पादन, हवेतील धूलिकण (एरोसोल), प्रकाशीय खोली, पाण्यातील तरंगणारे कण आणि त्यांचे प्रमाण, महासागराच्या पृष्ठभागावरील वारे, अशा मोजमापांसाठी आणि परिस्थितीचा अंदाज बांधण्यासाठी वापरली जाते.

– डॉ. बाळासाहेब कुलकर्णी

मराठी विज्ञान परिषद

ईमेल : office@mavipa.org

संकेतस्थळ : http://www.mavipa.org